Γενικές πληροφορίες
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) και λειτουργεί από το Φεβρουάριο του 2001. Χρηματοδοτείται από τον Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.). Τη διαχειριστική ευθύνη του προγράμματος έχει η Επιτροπή Ερευνών του Α.Π.Θ. Επιστημονικός Υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο κ. Φοίβος Ζαφειρίδης, ψυχίατρος, αναπληρωτής καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας. Βασικοί στόχοι του προγράμματος είναι:
· Η προαγωγή της αυτοβοήθειας για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες και γενικότερα των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
· Η εκπαίδευση των λειτουργών υγείας σε νέους ρόλους εμψύχωσης και περιφερειακής υποστήριξης πρωτοβουλιών των πολιτών.
· Η έρευνα δράσης για τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας στην αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Η λειτουργία του προγράμματος βασίζεται στον προβληματισμό που αναπτύσσεται διεθνώς για την κατακόρυφη αύξηση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων[1] και την αδυναμία ουσιαστικής αντιμετώπισης τους από τις κυρίαρχες πολιτικές υγείας. Το πρόγραμμα επιχειρεί να αξιοποιήσει την εμπειρία από τις πλέον επιτυχημένες προσπάθειες αντιμετώπισης των διαφόρων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και κυρίως του προβλήματος της εξάρτησης, οι οποίες βασίστηκαν στην έννοια της αυτοβοήθειας και της αμοιβαίας βοήθειας [2], [3]. Πιο συγκεκριμένα επιχειρεί να προτείνει νέους τρόπους παρέμβασης, που να βασίζονται στην ενεργοποίηση των πολιτών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικότητας και αλληλεγγύης.
Προβληματισμοί που οδήγησαν στη δημιουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας
Η εμπειρία και οι προβληματισμοί που συσσωρεύτηκαν από τις θεραπευτικές προσπάθειες δεκαετιών για την αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και κυρίως της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες, έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
Η συνεχής αύξηση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και η αδυναμία ουσιαστικής αντιμετώπισής τους από τα διάφορα επαγγελματικά προγράμματα, καθίστανται ολοένα και πιο φανερά στις μέρες μας (Simpson, 1986)[4]. Η μέχρι σήμερα εμπειρία των θεραπευτικών προσεγγίσεων στον τομέα των εξαρτήσεων, έχει αναδείξει ως την πλέον αξιόπιστη διαχρονικά λύση τις ομάδες αυτοβοήθειας, καθώς και εκείνες τις προσπάθειες που βασίστηκαν στις αρχές της αυτοβοήθειας (Chapel, 1997· Miller, 1997· Ζαφειρίδης, 2001, 1987)[5].
Μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση αποκαλύπτει ότι οι ομάδες των Ανωνύμων Αλκοολικών (Α.Α.) που πρωτοεμφανίστηκαν το 1935, αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν την πιο αποτελεσματική απάντηση στο πρόβλημα του αλκοολισμού. Η ραγδαία εξάπλωση των Ανωνύμων Αλκοολικών, τις κατέστησε την πολυπληθέστερη ομάδα αυτοβοήθειας σε παγκόσμιο επίπεδο και ασφαλώς τη θεραπευτική πρόταση για τον αλκοολισμό με τα περισσότερα μέλη. Η ποιότητα της δουλειάς που γίνεται στις ομάδες αυτές, είναι πλέον αναγνωρισμένη από τα επίσημα θεραπευτικά προγράμματα πολλών χωρών και από ειδικούς της ψυχικής υγείας (Makela, Arminen, Bloomfield, Eisenbach-Stangl, Bergmark, Kurube, Mariolini, Olafsdottir, Peterson, Phillips, Rehm, Room, Rosenqvist, Rosovsky, Stenius, Swiatkiewicz, Woronowicz & Zielinski, 1996)[6]. Η ηθική και πνευματική διάσταση του προβλήματος της εξάρτησης και η σημασία τους για τη θεραπεία, τέθηκαν ουσιαστικά για πρώτη φορά από τους Ανώνυμους Αλκοολικούς και οδήγησαν στη δημιουργία ομάδων αυτοβοήθειας για διάφορα προβλήματα, οι οποίες βασίστηκαν στη φιλοσοφία των Α.Α. (Ναρκομανείς Ανώνυμοι, Ανώνυμοι Παχύσαρκοι, κ.α.). Γεννήθηκε έτσι το κίνημα των Ανωνύμων - το μακροβιότερο και πολυπληθέστερο ίσως κίνημα πολιτών του 20ου αιώνα.
Επιπλέον, στον τομέα της εξάρτησης από τα ναρκωτικά, η αυτοβοήθεια είναι συνδεδεμένη με τις πλέον επιτυχημένες θεραπευτικές προσπάθειες. Η φιλοσοφία των Ανωνύμων Αλκοολικών επέδρασε στη θεραπεία των εξαρτημένων από τα ναρκωτικά άμεσα - με τη σύσταση των Ανωνύμων Ναρκομανών - αλλά και έμμεσα - με τη δημιουργία του Synanon, που όπως είναι γνωστό επηρεάστηκε καθοριστικά από τους Ανώνυμους.
Ιστορικά, οι πρώτες προσπάθειες θεραπείας των εξαρτημένων χαρακτηρίζονταν από την τάση να αντιμετωπίζεται η εξάρτηση από μια ψυχοτρόπο ουσία με τη χορήγηση μιας άλλης φαρμακευτικής ουσίας. Είναι γνωστό το παράδειγμα της κοκαΐνης που όταν πρωτοανακαλύφθηκε, θεωρήθηκε ότι μπορεί να θεραπεύσει τους εξαρτημένους από μορφίνη. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μια νέα γενιά εξαρτημένων, αυτή τη φορά από κοκαΐνη. Για τους εξαρτημένους από κοκαΐνη, στα 1898, προτάθηκε ως θεραπεία μια καινούργια -τότε- ουσία που ανάμεσα στα άλλα θεράπευε και την εξάρτηση από κοκαΐνη. Η ουσία αυτή ήταν η ηρωίνη, η οποία γρήγορα διέψευσε τις προσδοκίες, προσθέτοντας ένα ακόμη πρόβλημα, αυτό της εξάρτησης από ηρωίνη. Στη δεκαετία του 1950, η ανακάλυψη των ψυχοφαρμάκων έδωσε νέες ελπίδες αλλά το αποτέλεσμα ήταν και πάλι το ίδιο. Η εξάρτηση από ουσίες θεωρούνταν πλέον ανίατη (Ζαφειρίδης, 1987)[7].
Η πρώτη προσπάθεια που απέδωσε πραγματικά θεραπευμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών ήταν το Synanon. Επρόκειτο για ένα αυτοδιαχειριζόμενο και αυτοχρηματοδοτούμενο κοινόβιο που δημιουργήθηκε από τον Charles Dederich, ένα πρώην μέλος των Ανωνύμων Αλκοολικών. Το κοινόβιο αυτό λειτουργούσε με βάση τις αρχές της αυτοβοήθειας. Παράλληλα συστάθηκαν οι ομάδες των Ανωνύμων Ναρκομανών, οι οποίες αποτέλεσαν μια επίσης αποτελεσματική πρόταση στην αντιμετώπιση της εξάρτησης. Αλλά και διαχρονικά, τα επαγγελματικά θεραπευτικά προγράμματα με τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα ήταν εκείνα που κατάφεραν να ενσωματώσουν και να θέσουν ως βασικό άξονα λειτουργίας τους τη φιλοσοφία και τις αρχές της αυτοβοήθειας. Αυτό μαρτυρούν τα αποτελέσματα των διαφόρων σχετικών προγραμμάτων και κυρίως των θεραπευτικών κοινοτήτων στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας τους (Daytop, Phoenix House, Ιθάκη στην Ελλάδα) (Ζαφειρίδης, 1998)[8]. Ωστόσο, τα επαγγελματικά θεραπευτικά προγράμματα υπολείπονται σημαντικά σε διάρκεια και σταθερότητα αποτελεσμάτων των γνήσιων προσπαθειών αυτοβοήθειας, γεγονός που επέτεινε τον προβληματισμό μας σχετικά με την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός προγράμματος προαγωγής της ιδέας και των πρακτικών της αυτοβοήθειας.
Πέρα όμως από το παράδειγμα της εξάρτησης οι ομάδες αυτοβοήθειας είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες και σε πολλούς άλλους τομείς. Στη δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική λειτουργούν ομάδες αυτοβοήθειας για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας. Ευρύτατα γνωστές και με πολλά μέλη είναι οι ομάδες αυτοβοήθειας για διαβητικούς, φορείς του Aids, καρκινοπαθείς, ανθρώπους με σκλήρυνση κατά πλάκας και πολλές άλλες σωματικές ασθένειες. Επίσης πολύ μεγάλη ιστορία έχουν τα κινήματα αυτοβοήθειας ψυχικά πασχόντων στη δυτική Ευρώπη, ενώ πολλές είναι οι ομάδες αμοιβαίας βοήθειας για ανθρώπους με ψυχικά προβλήματα. Στις Η.Π.Α. ένας στους δέκα ενήλικες έχει συμμετάσχει κάποια στιγμή στη ζωή του σε ομάδα αυτοβοήθειας, ενώ στη Γερμανία τα μέλη των ομάδων αυτοβοήθειας ξεπερνούν τα δύο εκατομμύρια (Matzat, 2000). Η τεράστια διάδοση των ομάδων και η αυξημένη αποτελεσματικότητα τους, έχει οδηγήσει τους υπεύθυνους για τη χάραξη των πολιτικών υγείας σε αυτές τις χώρες, να δείξουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Για πολλούς μάλιστα οι ομάδες αυτοβοήθειας αποτελούν μετά το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, τον τρίτο πυλώνα του συστήματος υγείας.
Που οφείλεται όμως η αυξημένη αποτελεσματικότητα των ομάδων αυτοβοήθειας; Το ερώτημα αυτό είναι δύσκολο να απαντηθεί, εάν δεν επιχειρηθεί κατ' αρχήν μια προσέγγιση των αιτιοπαθογενετικών μηχανισμών των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων στους οποίους άλλωστε απαντά η αυτοβοήθεια. Θεωρούμε ότι τα διάφορα ψυχοκοινωνικά προβλήματα όπως η κατάχρηση ψυχοτρόπων ουσιών, η εφηβική παραβατικότητα και αυτοκτονικότητα, η βία, ο γεροντικός αλκοολισμός κ.α. στο βαθμό που σήμερα απαντώνται, αποτελούν συμπτώματα ενός συστήματος που βρίσκεται σε κρίση. Το σύγχρονο αναπτυξιακό μοντέλο, χαρακτηρίζεται από μια σειρά φαινομένων όπως ο υψηλός ανταγωνισμός, η αναγωγή του πλούτου σε υπέρτατη αξία, η εντατικοποίηση των ρυθμών εργασίας και ζωής γενικότερα. Το μοντέλο αυτό τείνει να προάγει τη μοναξιά, τον εγωκεντρισμό, την παθητικότητα, την αποπροσωποποίηση του ατόμου, τον αποκλεισμό όσων δεν ανταποκρίνονται στις απάνθρωπες απαιτήσεις του, ενώ παράλληλα αποτελεί τροχοπέδη για την κάλυψη βασικών ανθρώπινων αναγκών, όπως η ανάγκη για συντροφικότητα, αλληλεγγύη, ειλικρινείς και έντιμες ανθρώπινες σχέσεις. Η μη κάλυψη τέτοιων συναισθηματικών, πνευματικών και ηθικών αναγκών συνδέεται στενά με την κατακόρυφη αύξηση της ατομικής ψυχοπαθολογίας και κατ’ επέκταση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων (Ζαφειρίδης, 1988, 1987)[9].
Η αυτοβοήθεια αναδεικνύεται ως αξιόπιστη εναλλακτική λύση, καθώς βασικός της άξονας είναι η ενεργοποίηση των πολιτών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, μέσα σε ένα πλαίσιο συλλογικότητας και αλληλεγγύης. Βασικά χαρακτηριστικά της αυτοβοήθειας είναι η αυτενέργεια και η ανάληψη προσωπικής ευθύνης και κατά συνέπεια η αναίρεση της παθητικότητας, η οποία φαίνεται να χαρακτηρίζει σήμερα τη στάση των πολιτών σε ζητήματα υγείας. Η αναίρεση της παθητικότητας, η ανάληψη ευθύνης από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους και όχι η εκχώρησή της σε πολυπράγμονες ειδικούς, η συνάντηση ανθρώπων που συγκροτούν κοινότητες προσώπων και όχι απρόσωπων «περιστατικών» που απλώς συμπίπτουν σε κάποια άκαμπτη διαγνωστική κατηγορία, είναι παράγοντες που συμβάλλουν καθοριστικά στην αποτελεσματικότητα των ομάδων αυτοβοήθειας. Οι παράγοντες αυτοί ευνοούν σημαντικά την καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών και την κάλυψη βασικών αναγκών που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ψυχικής και σωματικής υγείας αλλά και την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου.
Η νέα αυτή πρόταση που θέτει στο επίκεντρο της δράσης τον άμεσα ενδιαφερόμενο πολίτη, επαναπροσδιορίζει ταυτόχρονα το ρόλο του ειδικού, λειτουργού υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, οι ειδικοί οφείλουν να αποστασιοποιηθούν από τους παραδοσιακούς ρόλους ανάληψης ολοκληρωτικής ευθύνης για την επίλυση των προβλημάτων, άρα περαιτέρω παθητικοποίησης των πολιτών και διαιώνισης του φαύλου κύκλου των προβλημάτων υγείας. Ο νέος ρόλος των ειδικών οριοθετείται σε ρόλο εμψυχωτών και συμβούλων κινητοποιημένων πολιτών. Δηλαδή πολιτών, οι οποίοι συμφωνούν ότι μόνο η δική τους ενεργή και υπεύθυνη συμμετοχή μπορεί να διασφαλίσει την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας. Αλλά και ο απεγκλωβισμός και η απελευθέρωση των ίδιων των επαγγελματιών υγείας προϋποθέτουν την αποδοχή του νέου μοντέλου αντιμετώπισης των προβλημάτων που, αναστρέφοντας την υφιστάμενη αδιέξοδη κατάσταση, θέτει στο κέντρο της δράσης τον πολίτη και τις τοπικές κοινωνίες, τοποθετώντας τους εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας στην περιφέρεια του κύκλου, σε ρόλους πλαισίωσης των πρωτοβουλιών των πολιτών και της τοπικής κοινωνίας με παροχή τεχνογνωσίας (Ζαφειρίδης, 2000)[10].
Στα πλαίσια αυτά, δημιουργήθηκε το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας και έθεσε σαν κεντρικό του στόχο την προαγωγή της ιδέας και των πρακτικών της αυτοβοήθειας στην αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Δράσεις του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας.
Το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας από την έναρξη της λειτουργίας ανέπτυξε μια σειρά από δράσεις για την επίτευξη των στόχων του. Κεντρική πολιτική επιλογή του προγράμματος - απόλυτα συνεπής με τον προβληματισμό που αναπτύσσεται για την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας - είναι η συνδιαμόρφωση των δράσεων με τους ανθρώπους στους οποίους αυτές απευθύνονται [11]. Οι δράσεις του προγράμματος δεν αποτελούν εφαρμογές θεωρητικών μοντέλων και σχημάτων από πλευράς ειδικών, αλλά προϊόν συνεχούς αλληλεπίδρασης με τους εκάστοτε ενδιαφερόμενους και εμπλεκόμενους.
Οι δράσεις που αναπτύχθηκαν από την έναρξη της λειτουργίας του προγράμματος αφορούσαν σε ένα μεγάλο βαθμό την προαγωγή της αυτοβοήθειας στην αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες και στην εκπαίδευση λειτουργών υγείας σε νέους ρόλους παρέμβασης με άξονα τη φιλοσοφία και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας. Αναπτύχθηκαν επίσης δράσεις που αφορούσαν την προαγωγή της αυτοβοήθειας σε άλλους τομείς όπως η πρόληψη των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων και η υποστήριξη δημιουργίας ομάδων αυτοβοήθειας για ζητήματα σωματικής και ψυχικής υγείας. Πιο συγκεκριμένα οι δράσεις του προγράμματος είναι οι εξής:
Α. Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Χρηστών Ψυχοτρόπων Ουσιών και Μελών Οικογενειών Χρηστών.
Στα πλαίσια του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας έχει αναπτυχθεί το Ανοικτό Πρόγραμμα Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Χρηστών Ψυχοτρόπων Ουσιών και Μελών Οικογενειών Χρηστών. Βασικός άξονας της λειτουργίας του Ανοικτού Προγράμματος είναι η προαγωγή της αυτοβοήθειας στην αντιμετώπιση της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες. Βασικός στόχος του Ανοικτού Προγράμματος είναι η υποστήριξη των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης από ναρκωτικά και αλκοόλ και των οικογενειών τους.
Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται:
· Με τη συμμετοχή των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης στις δράσεις του Ανοικτού Προγράμματος.
· Με τη διασύνδεση των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης με τις ομάδες αυτοβοήθειας των 12 βημάτων (Α.Α. και Ν.Α.) λειτουργούν στη Θεσσαλονίκη, οι οποίες είναι εντελώς ανεξάρτητες από το Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας και λειτουργούν αυτόνομα.
Οι δράσεις που αναπτύσσονται στα πλαίσια του Ανοικτού Προγράμματος Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης είναι: α) Το Ημερήσιο Κέντρο Υποστήριξης Εξαρτημένων Ατόμων, β) Οι Ομάδες Υποστήριξης – Κινητοποίησης Ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης, γ) Η Υποστήριξη σε ιατρικά, νομικά, εκπαιδευτικά ζητήματα, δ) Οι Δράσεις Ευαισθητοποίησης σε Πολιτιστικά, Κοινωνικά, Οικολογικά Ζητήματα, ε) Τα Σεμινάρια Εκμάθησης Ηλεκτρονικών υπολογιστών, ξένων γλωσσών, στ) Η Διευκόλυνση Λειτουργίας Ομάδων Αυτοβοήθειας, η) Η Υποστήριξη στην Κοινωνική και Επαγγελματική Ένταξη.
Β. Οι Δράσεις που αφορούν την προαγωγή της αυτοβοήθειας σε άλλα ζητήματα.
1. Υποστήριξη δημιουργίας ομάδων αυτοβοήθειας.
2. Ψυχοκοινωνικές Παρεμβάσεις με άξονα την έννοια της αυτοβοήθειας.
3. Δημιουργία κοινωνικού δικτύου.
4. Καταγραφή των συλλόγων και ομάδων που λειτουργούν με άξονα την
αυτοβοήθεια.
5. Ευαισθητοποίηση της Ιατρικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης για την
έννοια και τις εφαρμογές της αυτοβοήθειας.
6. Λειτουργία δυναμικής ιστοσελίδας.
Γ. Δράσεις που αφορούν την προαγωγή της αυτοβοήθειας σε θεωρητικό επίπεδο.
1. Ενημέρωση και παροχή τεχνογνωσίας για την έννοια της αυτοβοήθειας
και των εφαρμογών της σε λειτουργούς υγείας.
2. Εκπαίδευση και εποπτεία μεταπτυχιακών και προπτυχιακών φοιτητών
τμημάτων κοινωνικών επιστημών.
3. Εκπαίδευση και εποπτεία εθελοντών.
4. Τράπεζα πληροφοριών για την αυτοβοήθεια.
5. Εκδόσεις εγχειριδίων για την αυτοβοήθεια και τις εφαρμογές της.
[1] Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (2001). Ψυχική Υγεία: Νέα Αντίληψη, Νέα Ελπίδα.
[2] Ζαφειρίδης, Φ. (2001). Ψυχική υγεία και αυτοβοήθεια: Το παράδειγμα των Ν.Α. και Α.Α. Τετράδια Ψυχιατρικής, 73, 22-29.
[3] Miller, N. (1997). Treatment efficacy. In N. Miller, M. Gold & D. Smith (Eds.). Manual of therapeutics for addictions. New York: Willey.
[4] Simpson, D. (1986) 12 year follow up - outcomes of opioid addicts treated in therapeutic communities. In G. DeLeon & J. Ziegenfuss, (Eds.), Therapeutic communities for addictions. Illinois: C. Thomas.
[5] 1. Chapel, J. (1997) Alcoholics Anonymous and Narcotics Anonymous in clinical practice. In N. Miller, M. Gold & D. Smith (Eds.), Manual of therapeutics for addictions. New York: Willey.
2. Miller, N. (1997) Treatment efficacy. In N. Miller, M. Gold & D. Smith (Eds.). Manual of therapeutics for addictions. New York: Willey.
3. Ζαφειρίδης, Φ. (2001) Ψυχική υγεία και αυτοβοήθεια: Το παράδειγμα των Ν.Α. και Α.Α. Τετράδια Ψυχιατρικής, 73, 22-29.
4. Ζαφειρίδης, Φ. (1987) Βασικές αρχές λειτουργίας της αυτοθεραπευτικής κοινότητας. Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο, Αθήνα.
[6] Makela, K., Arminen, I., Bloomfield, K., Eisenbach-Stangl, I., Bergmark, K.H., Kurube, N., Mariolini, N., Olafsdottir, H., Peterson, J.H., Phillips, M., Rehm, J., Room, R., Rosenqvist, P., Rosovsky, H., Stenius, K., Swiatkiewicz, G., Woronowicz, B., & Zielinski, A. (1996) Alcoholics Anonymous as a mutual - help movement: A study in eight societies. Wisconsin: The University of Wisconsin Press.
[7] Ζαφειρίδης, Φ. (1987) Βασικές αρχές λειτουργίας της αυτοθεραπευτικής κοινότητας. Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο, Αθήνα.
[8] Ζαφειρίδης, Φ. (1998) Οι θεραπευτικές κοινότητες στην Ελλάδα. Ιατρικά Θέματα, 13, 27-30.
[9] 1. Ζαφειρίδης, Φ. (1988) Βασικές θέσεις στο πρόβλήμα της χρήσης εξαρτητικών ουσιών. Πανελλήνια Ενημερωτική Συνάντηση για τα Ναρκωτικά, 3-5/6, Αθήνα.
2. Ζαφειρίδης, Φ. (1987) Βασικές αρχές λειτουργίας της αυτοθεραπευτικής κοινότητας. Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο, Αθήνα.
[10] Ζαφειρίδης, Φ. (2000) Γενικές Θέσεις του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών της κοινωνικής κλινικής ψυχολογίας των εξαρτήσεων για τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα, την εκπαίδευση και τους ρόλους των λειτουργών υγείας. Κείμενο κανονισμού λειτουργίας του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων.
[11] Μπαϊρακτάρης, Κ. (1994). Ψυχική υγεία και κοινωνική παρέμβαση. Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις.
12 Δεκ 2007
ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
Φοίβου Ζαφειρίδη
αναπλ. Καθηγητή τμήματος ψυχολογίας Α..Π.Θ
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ιατρικά Θέματα, τ. 10, 1998 και Αντί, τ. 655,1998)
Έχουν περάσει περισσότερα από 30 χρόνια από τότε που συνειδητοποιήθηκε η ανάγκη για την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στον δυτικό κόσμο και ολοένα πυκνώνουν οι ενδείξεις ότι η πρόληψη όσο παραμένει μια ασαφής και απροσδιόριστη έννοια δε μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της εξάπλωσης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Η πλειοψηφία των επιστημονικών δημοσιεύσεων και ανακοινώσεων, που αξιολογούν τα ήδη εφαρμοσθέντα προγράμματα πρόληψης, θεωρούν την αποτελεσματικότητα τους από χαμηλή έως ανύπαρκτη.
Πιεστική λοιπόν εμφανίζεται η ανάγκη να εξετάσουμε τους λόγους της αποτυχίας και να προχωρήσουμε σε επαναπροσδιορισμό των στόχων και των πρακτικών μας. Με αυτό τον τρόπο άλλωστε αξιοποιούμε το συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτουμε ως κοινωνία της περιφέρειας του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης. Το πλεονέκτημα συνίσταται στο γεγονός ότι η παρούσα εξελικτική φάση της Ελληνικής κοινωνίας τοποθετείτε 10 χρόνια πίσω από την Ευρωπαϊκή και 20-25 χρόνια πίσω από την αμερικανική. Κατά συνέπεια οι εμπειρίες των προηγμένων δυτικών κρατών θα μπορούσαν να διδάξουν στην Ελλάδα πολιτικές περισσότερο αποτελεσματικές από αυτές που μέχρι σήμερα εφαρμόστηκαν.
Τι όμως εννοούμε με τον όρο πρόληψη; Μέχρι σήμερα άλλοι προσδιορίζουν ως πρόληψη την ενημέρωση, άλλοι τον εκφοβισμό και άλλοι την επιδερμική προσέγγιση ζητημάτων που σχετίζονται με την κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών. Η ποικιλία των προγραμμάτων πρόληψης που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα είναι πράγματι μεγάλη σε όλο τον κόσμο. Αν όλα αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά, ή τουλάχιστον όχι τόσο αποτελεσματικά όσο θα θέλαμε, είναι γιατί κατά τη γνώμη μου πάσχουν από έλλειψη οράματος. Ενός οράματος που θα έδινε μια συνολική απάντηση στις κοινές γενεσιουργές αιτίες των ναρκωτικών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, όπως η παθητικότητα,o κυνισμός, η αποξένωση, ο εγωκεντρισμός, και τέλος το έλλειμμα σε αγάπη, αλληλεγγύη και συντροφικότητα που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες. Η ύπαρξη οράματος ανθρωπινότερης κοινωνίας θα καλλιεργούσε παράλληλα το έδαφος για την ανάπτυξη αξιόπιστων εναλλακτικών υποστηρικτικών συστημάτων αφού η αποσάθρωση των παραδοσιακών υποστηρικτικών συστημάτων ενοχοποιείται επίσης για την κατακόρυφη αύξηση της ατομικής ψυχοπαθολογίας και κατ’ επέκταση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Πολιτικές πρόληψης, ενταγμένες στην κυρίαρχη διαχειριστική λογική του συστήματος, όπως αυτές που εφαρμόσθηκαν και συνεχίζουν δυστυχώς να εφαρμόζονται, που δεν λαμβάνουν υπόψη όλα τα παραπάνω και που δεν αντιμετωπίζουν τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα ως απόρροια των ακάλυπτων συναισθηματικών, ηθικών και πνευματικών αναγκών της ανθρώπινης ύπαρξης, είναι καταδικασμένες να αποτυγχάνουν. Προγράμματα πρόληψης, που έχουν προαποφασίσει να μην αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες, αλλά με επιστημονικοφανείς και τεχνοκρατικές προσεγγίσεις ανέλαβαν κατόπιν “άνωθεν εντολής”,να εξωραίζουν τη μιζέρια της καθημερινότητάς μας, να επικεντρώνονται δηλαδή στο σύμπτωμα “ναρκωτικά” και όχι στις κοινωνικές αιτίες και τα αδιέξοδα που το δημιουργούν, δεν είχαν και δεν θα έχουν καμία τύχη.
Τέτοιου είδους προγράμματα μπορούν να χρησιμοποιούνται κάλλιστα ως άλλοθι από την ουσιαστικά αδιάφορη πολιτική ηγεσία, να “νοηματοδοτούν” την ύπαρξη συγκεντρωτικών / γραφειοκρατικών οργανισμών μέσα από τους οποίους εκφράζονται τα προσωπικά διαπλεκόμενα συμφέροντα των εκάστοτε διαχειριστών της εξουσίας, να επιλύουν τα βιοποριστικά προβλήματα των λειτουργών τους και τέλος ενεργοποιώντας μηχανισμούς συνενοχής να διευρύνουν την συναίνεση στις ύποπτες κεντρικές διαχειριστικές επιλογές. Με τους εύκολους, διεκπεραιωτικούς δρόμους που ανοίγουν, παθητικοποιούν ακόμα περισσότερο τον πολίτη. Δρουν με την ψευδαισθησιογόνο δράση τους καταπραϋντικά στις όποιες ανησυχίες του. Οδηγούν στην υπερκατανάλωση “κοινωνικών” υπηρεσιών που μικρή μόνο διαφορά έχει, ως πρότυπο παθητικής συμπεριφοράς, από την υπερκατανάλωση οποιασδήποτε δρόγας η άλλου καταναλωτικού προϊόντος. Τα προγράμματα πρόληψης που δεν αποτελούν πρόταση άλλου ήθους και στάσεων ζωής, που στερούνται δηλαδή ανατρεπτικού οράματος, καθίστανται εκ των πραγμάτων ανατροφοδότες του φαύλου κύκλου των εξαρτήσεων και κατ’ επέκταση των κοινωνικών μας αδιεξόδων.
Επείγει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε ότι η πρόληψη των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων όπως είναι τα ναρκωτικά, η βία στα σχολεία, ο νεανικός αλκοολισμός η εφηβική κατάθλιψη κ.τ.λ- εκφεύγει από τα στενά όρια της άσκησης υγειονομικής πολιτικής. Γιατί η αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων δεν γίνεται με ξερή παροχή πληροφοριών. Απαιτεί κυρίως την ύπαρξη ιδεολογικών στηριγμάτων. Απαιτεί πορεία ανάπλου. Δηλαδή πορεία κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα που τείνει να υποκαθιστά τις ανθρωπιστικές αξίες, με πρόσκαιρες και ευκαιριακές καταναλωτικές / οικονομικές αξίες. “Αξίες” που το κυρίαρχο πρότυπο ανάπτυξης προσφέρει αφειδώς με μόνη ανταπόδοση την μισθωμένη δουλεία μας και οι άνθρωποι ενστερνιζόμαστε, χωρίς να καταβάλλουμε το αναγκαίο τίμημα του πόνου που οι αληθινές ανθρώπινες αξίες απαιτούν.
Έτσι η αποτυχία στην πρόληψη των ναρκωτικών αποκαλύπτει το έλλειμμα σε αρχές, οράματα και αξίες της κοινωνίας μας. Η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή με τη δημιουργία νέων υπηρεσιών και οργανισμών είναι εξ’ ορισμού ύποπτη, αφού συμβάλλει στο να συγκαλυφθεί ο πραγματικός λόγος της αποτυχίας, που είναι η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας. Η συγκάλυψη δεν επιχειρείται τυχαία. Αν αμφισβητηθεί η ιδεολογική κατεύθυνση της εκπαίδευσης θα πρέπει να αμφισβητηθεί και ολόκληρο το πολιτικοιδεολογικό υπόβαθρο του αναπτυξιακού μας μοντέλου.
Μέσα στο πλαίσιο των παραπάνω συνοπτικών τοποθετήσεων και επισημάνσεων γίνεται εύκολα αντιληπτό το τι πραγματικά σημαίνει πρόληψη. Πρόληψη των ναρκωτικών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων είναι η αγάπη, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η φιλία και η υποχώρηση των προσωπικών και ατομικών συμφερόντων μπροστά στο συλλογικό καλό. Είναι σαφές ότι τις αξίες αυτές μπορούν υπό τις σημερινές συνθήκες να καλλιεργούν μοναχικά πρόσωπα , μικρές ομάδες / παρέες και μη καθετοποιημένες εθελοντικού τύπου οργανώσεις που βρίσκονται σε έμπρακτη καθημερινή ρήξη με την κυρίαρχη ατομοκεντρική ιδεολογία και τις υπαγορευόμενες από αυτήν αλλοτριωμένες στάσεις ζωής. Αυτοί αποτελούν τους αληθινούς φορείς της πρόληψης, γιατί υπηρετούν τον άνθρωπο και όχι σκοπιμότητες και προσωπικές ιδιοτέλειες. Αυτοί ασκούν έμπρακτα την πρόληψη γιατί με την καθημερινή τους αγωνιστική πρακτική και με τις στάσεις ζωής που επέλεξαν να υπηρετούν, συντηρούν ζωντανές τις ελπίδες και το όνειρο για μια άλλη κοινωνία. Αυτοί και όχι οι συγκεντρωτικοί οργανισμοί με τις απρόσωπες υπαλληλικές ιεραρχίες τους, γιατί η πρόληψη χρειάζεται πρόσωπα και όχι κοινοπραξίες συμφερόντων. Αυτοί και όχι οι εξειδικευμένοι τεχνοκράτες, γιατί η τέχνη της πρόληψης δεν είναι επάγγελμα, δεν μαθαίνεται. Είναι τέχνη ζωής, που προϋποθέτει για την άσκησή της Πίστη, Ανθρωπιά και πορεία αυτογνωσίας.
Έτσι αν δεν θέλουμε να βρεθούμε μετά 20 έτη στο σημείο, που αυτή την στιγμή βρίσκονται οι αμερικανοί, καταμετρώντας την πλήρη αποτυχία στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών ,θα πρέπει να σταθούμε κριτικά τόσο στο αναπτυξιακό μοντέλο προαγωγό των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, όσο και στην άκριτη αντιγραφή των διαχειριστικών πολιτικών αντιμετώπισής τους. Θα πρέπει δηλαδή επιτέλους να ασχοληθούμε σοβαρά με την πνευματική και ηθική διάσταση των ναρκωτικών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων του καιρού μας και κατ` επέκταση να συνειδητοποιήσουμε την αναγκαιότητα οράματος ανθρωπινότερης κοινωνίας. Εξετάζοντας όμως αυτές τις μέχρι τώρα αθέατες όψεις του προβλήματος, οδηγούμαστε εκ των πραγμάτων στην διαπίστωση, ότι ο λόγος της πρόληψης δεν μπορεί παρά να είναι ανατρεπτικός.
Αυτό ακριβώς είναι που φοβίζει τους ποικιλώνυμους πολιτικούς, θεραπευτικούς και προληπτικούς διαχειριστές της ναρκωτικής περιουσίας και τους οδηγεί σε αναγκαίες για το “καλό” όλων μας συσκοτίσεις.
αναπλ. Καθηγητή τμήματος ψυχολογίας Α..Π.Θ
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ιατρικά Θέματα, τ. 10, 1998 και Αντί, τ. 655,1998)
Έχουν περάσει περισσότερα από 30 χρόνια από τότε που συνειδητοποιήθηκε η ανάγκη για την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στον δυτικό κόσμο και ολοένα πυκνώνουν οι ενδείξεις ότι η πρόληψη όσο παραμένει μια ασαφής και απροσδιόριστη έννοια δε μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της εξάπλωσης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Η πλειοψηφία των επιστημονικών δημοσιεύσεων και ανακοινώσεων, που αξιολογούν τα ήδη εφαρμοσθέντα προγράμματα πρόληψης, θεωρούν την αποτελεσματικότητα τους από χαμηλή έως ανύπαρκτη.
Πιεστική λοιπόν εμφανίζεται η ανάγκη να εξετάσουμε τους λόγους της αποτυχίας και να προχωρήσουμε σε επαναπροσδιορισμό των στόχων και των πρακτικών μας. Με αυτό τον τρόπο άλλωστε αξιοποιούμε το συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτουμε ως κοινωνία της περιφέρειας του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης. Το πλεονέκτημα συνίσταται στο γεγονός ότι η παρούσα εξελικτική φάση της Ελληνικής κοινωνίας τοποθετείτε 10 χρόνια πίσω από την Ευρωπαϊκή και 20-25 χρόνια πίσω από την αμερικανική. Κατά συνέπεια οι εμπειρίες των προηγμένων δυτικών κρατών θα μπορούσαν να διδάξουν στην Ελλάδα πολιτικές περισσότερο αποτελεσματικές από αυτές που μέχρι σήμερα εφαρμόστηκαν.
Τι όμως εννοούμε με τον όρο πρόληψη; Μέχρι σήμερα άλλοι προσδιορίζουν ως πρόληψη την ενημέρωση, άλλοι τον εκφοβισμό και άλλοι την επιδερμική προσέγγιση ζητημάτων που σχετίζονται με την κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών. Η ποικιλία των προγραμμάτων πρόληψης που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα είναι πράγματι μεγάλη σε όλο τον κόσμο. Αν όλα αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά, ή τουλάχιστον όχι τόσο αποτελεσματικά όσο θα θέλαμε, είναι γιατί κατά τη γνώμη μου πάσχουν από έλλειψη οράματος. Ενός οράματος που θα έδινε μια συνολική απάντηση στις κοινές γενεσιουργές αιτίες των ναρκωτικών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, όπως η παθητικότητα,o κυνισμός, η αποξένωση, ο εγωκεντρισμός, και τέλος το έλλειμμα σε αγάπη, αλληλεγγύη και συντροφικότητα που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες. Η ύπαρξη οράματος ανθρωπινότερης κοινωνίας θα καλλιεργούσε παράλληλα το έδαφος για την ανάπτυξη αξιόπιστων εναλλακτικών υποστηρικτικών συστημάτων αφού η αποσάθρωση των παραδοσιακών υποστηρικτικών συστημάτων ενοχοποιείται επίσης για την κατακόρυφη αύξηση της ατομικής ψυχοπαθολογίας και κατ’ επέκταση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Πολιτικές πρόληψης, ενταγμένες στην κυρίαρχη διαχειριστική λογική του συστήματος, όπως αυτές που εφαρμόσθηκαν και συνεχίζουν δυστυχώς να εφαρμόζονται, που δεν λαμβάνουν υπόψη όλα τα παραπάνω και που δεν αντιμετωπίζουν τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα ως απόρροια των ακάλυπτων συναισθηματικών, ηθικών και πνευματικών αναγκών της ανθρώπινης ύπαρξης, είναι καταδικασμένες να αποτυγχάνουν. Προγράμματα πρόληψης, που έχουν προαποφασίσει να μην αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες, αλλά με επιστημονικοφανείς και τεχνοκρατικές προσεγγίσεις ανέλαβαν κατόπιν “άνωθεν εντολής”,να εξωραίζουν τη μιζέρια της καθημερινότητάς μας, να επικεντρώνονται δηλαδή στο σύμπτωμα “ναρκωτικά” και όχι στις κοινωνικές αιτίες και τα αδιέξοδα που το δημιουργούν, δεν είχαν και δεν θα έχουν καμία τύχη.
Τέτοιου είδους προγράμματα μπορούν να χρησιμοποιούνται κάλλιστα ως άλλοθι από την ουσιαστικά αδιάφορη πολιτική ηγεσία, να “νοηματοδοτούν” την ύπαρξη συγκεντρωτικών / γραφειοκρατικών οργανισμών μέσα από τους οποίους εκφράζονται τα προσωπικά διαπλεκόμενα συμφέροντα των εκάστοτε διαχειριστών της εξουσίας, να επιλύουν τα βιοποριστικά προβλήματα των λειτουργών τους και τέλος ενεργοποιώντας μηχανισμούς συνενοχής να διευρύνουν την συναίνεση στις ύποπτες κεντρικές διαχειριστικές επιλογές. Με τους εύκολους, διεκπεραιωτικούς δρόμους που ανοίγουν, παθητικοποιούν ακόμα περισσότερο τον πολίτη. Δρουν με την ψευδαισθησιογόνο δράση τους καταπραϋντικά στις όποιες ανησυχίες του. Οδηγούν στην υπερκατανάλωση “κοινωνικών” υπηρεσιών που μικρή μόνο διαφορά έχει, ως πρότυπο παθητικής συμπεριφοράς, από την υπερκατανάλωση οποιασδήποτε δρόγας η άλλου καταναλωτικού προϊόντος. Τα προγράμματα πρόληψης που δεν αποτελούν πρόταση άλλου ήθους και στάσεων ζωής, που στερούνται δηλαδή ανατρεπτικού οράματος, καθίστανται εκ των πραγμάτων ανατροφοδότες του φαύλου κύκλου των εξαρτήσεων και κατ’ επέκταση των κοινωνικών μας αδιεξόδων.
Επείγει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε ότι η πρόληψη των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων όπως είναι τα ναρκωτικά, η βία στα σχολεία, ο νεανικός αλκοολισμός η εφηβική κατάθλιψη κ.τ.λ- εκφεύγει από τα στενά όρια της άσκησης υγειονομικής πολιτικής. Γιατί η αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων δεν γίνεται με ξερή παροχή πληροφοριών. Απαιτεί κυρίως την ύπαρξη ιδεολογικών στηριγμάτων. Απαιτεί πορεία ανάπλου. Δηλαδή πορεία κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα που τείνει να υποκαθιστά τις ανθρωπιστικές αξίες, με πρόσκαιρες και ευκαιριακές καταναλωτικές / οικονομικές αξίες. “Αξίες” που το κυρίαρχο πρότυπο ανάπτυξης προσφέρει αφειδώς με μόνη ανταπόδοση την μισθωμένη δουλεία μας και οι άνθρωποι ενστερνιζόμαστε, χωρίς να καταβάλλουμε το αναγκαίο τίμημα του πόνου που οι αληθινές ανθρώπινες αξίες απαιτούν.
Έτσι η αποτυχία στην πρόληψη των ναρκωτικών αποκαλύπτει το έλλειμμα σε αρχές, οράματα και αξίες της κοινωνίας μας. Η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή με τη δημιουργία νέων υπηρεσιών και οργανισμών είναι εξ’ ορισμού ύποπτη, αφού συμβάλλει στο να συγκαλυφθεί ο πραγματικός λόγος της αποτυχίας, που είναι η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας. Η συγκάλυψη δεν επιχειρείται τυχαία. Αν αμφισβητηθεί η ιδεολογική κατεύθυνση της εκπαίδευσης θα πρέπει να αμφισβητηθεί και ολόκληρο το πολιτικοιδεολογικό υπόβαθρο του αναπτυξιακού μας μοντέλου.
Μέσα στο πλαίσιο των παραπάνω συνοπτικών τοποθετήσεων και επισημάνσεων γίνεται εύκολα αντιληπτό το τι πραγματικά σημαίνει πρόληψη. Πρόληψη των ναρκωτικών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων είναι η αγάπη, η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, η φιλία και η υποχώρηση των προσωπικών και ατομικών συμφερόντων μπροστά στο συλλογικό καλό. Είναι σαφές ότι τις αξίες αυτές μπορούν υπό τις σημερινές συνθήκες να καλλιεργούν μοναχικά πρόσωπα , μικρές ομάδες / παρέες και μη καθετοποιημένες εθελοντικού τύπου οργανώσεις που βρίσκονται σε έμπρακτη καθημερινή ρήξη με την κυρίαρχη ατομοκεντρική ιδεολογία και τις υπαγορευόμενες από αυτήν αλλοτριωμένες στάσεις ζωής. Αυτοί αποτελούν τους αληθινούς φορείς της πρόληψης, γιατί υπηρετούν τον άνθρωπο και όχι σκοπιμότητες και προσωπικές ιδιοτέλειες. Αυτοί ασκούν έμπρακτα την πρόληψη γιατί με την καθημερινή τους αγωνιστική πρακτική και με τις στάσεις ζωής που επέλεξαν να υπηρετούν, συντηρούν ζωντανές τις ελπίδες και το όνειρο για μια άλλη κοινωνία. Αυτοί και όχι οι συγκεντρωτικοί οργανισμοί με τις απρόσωπες υπαλληλικές ιεραρχίες τους, γιατί η πρόληψη χρειάζεται πρόσωπα και όχι κοινοπραξίες συμφερόντων. Αυτοί και όχι οι εξειδικευμένοι τεχνοκράτες, γιατί η τέχνη της πρόληψης δεν είναι επάγγελμα, δεν μαθαίνεται. Είναι τέχνη ζωής, που προϋποθέτει για την άσκησή της Πίστη, Ανθρωπιά και πορεία αυτογνωσίας.
Έτσι αν δεν θέλουμε να βρεθούμε μετά 20 έτη στο σημείο, που αυτή την στιγμή βρίσκονται οι αμερικανοί, καταμετρώντας την πλήρη αποτυχία στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών ,θα πρέπει να σταθούμε κριτικά τόσο στο αναπτυξιακό μοντέλο προαγωγό των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, όσο και στην άκριτη αντιγραφή των διαχειριστικών πολιτικών αντιμετώπισής τους. Θα πρέπει δηλαδή επιτέλους να ασχοληθούμε σοβαρά με την πνευματική και ηθική διάσταση των ναρκωτικών και των άλλων ψυχοκοινωνικών προβλημάτων του καιρού μας και κατ` επέκταση να συνειδητοποιήσουμε την αναγκαιότητα οράματος ανθρωπινότερης κοινωνίας. Εξετάζοντας όμως αυτές τις μέχρι τώρα αθέατες όψεις του προβλήματος, οδηγούμαστε εκ των πραγμάτων στην διαπίστωση, ότι ο λόγος της πρόληψης δεν μπορεί παρά να είναι ανατρεπτικός.
Αυτό ακριβώς είναι που φοβίζει τους ποικιλώνυμους πολιτικούς, θεραπευτικούς και προληπτικούς διαχειριστές της ναρκωτικής περιουσίας και τους οδηγεί σε αναγκαίες για το “καλό” όλων μας συσκοτίσεις.
Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΨΥΧΟΤΡΟΠΩΝ ΟΥΣΙΩΝ
Φ. Ζαφειρίδης
Εισήγηση στην ημερίδα της ΚΕΔΚΕ και του κέντρου Πρόληψης «Πυξίδα» (30-11-2001) με θέμα: «Η μείωση της ζήτησης ναρκωτικών και ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Το παράδειγμα των Κέντρων Πρόληψης»
Όταν μιλάμε για μείωση της ζήτησης των ναρκωτικών δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εννοούμε την πρόληψη. Προγράμματα πρόληψης των ψυχοτρόπων ουσιών άρχισαν να εφαρμόζονται εδώ και περίπου σαράντα χρόνια κυρίως στην Αμερική που υπήρξε η πρώτη χώρα της δύσης που βρέθηκε αντιμέτωπη με ευρύτατη εξάπλωση της κατάχρησης ναρκωτικών.
Η ανασκόπηση της διεθνούς εμπειρίας από την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης οδηγεί σε μια θλιβερή διαπίστωση. Καμία από τις έγκυρες και αξιόπιστες αναδρομικές έρευνες που έγιναν προκειμένου να αξιολογηθούν αυτά τα προγράμματα δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας (Κοκκέβη, 1988). Με άλλα λόγια ξοδεύτηκαν τεράστια ποσά προκειμένου να αποδειχθεί η ανικανότητα μας να αναχαιτίσουμε την εξάπλωση της ζήτησης ψυχοτρόπων ουσιών. Ο Wheller (1990), ένας από τους πιο γνωστούς ειδικούς στα θέματα πρόληψης, γράφει πρόσφατα ότι η ιστορία της αποτυχίας οφείλεται κατ’ αρχήν στην αδυναμία ακόμη και των ίδιων των ειδικών να κατανοήσουν και να συμφωνήσουν στους λόγους που οδηγούν κυρίως τους νέους ανθρώπους στη λήψη ναρκωτικών (Ζαφειρίδης, 1998).
Έτσι λοιπόν η εφαρμογή προληπτικών προγραμμάτων δε μπορεί παρά να κινείται μέσα στην ασάφεια και τη σύγχυση. Παρόλα αυτά πιστεύω ότι τα λάθη του παρελθόντος μας επιτρέπουν να συναγάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για το μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι όσο πικρή και αν είναι η ιστορία της πρόληψης μέχρι σήμερα δεν την αποσιωπούμε, δεν την διαγράφουμε, αλλά προσπαθούμε να διδαχτούμε.
Τη δεκαετία του 60 και του 70 κυριαρχεί η υπόθεση ότι οι άνθρωποι προσφεύγουν στα ναρκωτικά γιατί δε γνωρίζουν επακριβώς τους κινδύνους. Έτσι τα προγράμματα πρόληψης εστιάζονται κυρίως στη μετάδοση πληροφοριών και ξερών γνώσεων των επιπτώσεων των ναρκωτικών στην υγεία. Η ευθύνη της μετάδοσης των εξειδικευμένων πληροφοριών ανατίθεται βεβαίως σε εξειδικευμένα στελέχη υγείας και σε πρώην χρήστες που θεωρούνται λόγω προσωπικής εμπειρίας πειστικοί αναμεταδότες τέτοιου είδους πληροφοριών. Είναι προφανές ότι ως εκ της φιλοσοφίας της η προσέγγιση αυτή αποκλείει από την ενεργό ανάμειξη στην πρόληψη τόσο τη σχολική κοινότητα, όσο και την ευρύτερη κοινότητα.
Τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις - ας το ομολογήσουμε γιατί το μόνο που μας μένει είναι να διατυπώσουμε την αλήθεια – όχι μόνο δεν περιορίζεται η ζήτηση αλλά όπως αναφέρουν οι Palin (1987) και Cutbush (1987) τα προγράμματα πρόληψης οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων της χρήσης. Έτσι λοιπόν κλείνει ο κύκλος της πρώτης γενιάς προγραμμάτων.
Η δεύτερη γενιά προγραμμάτων επικρατεί κυρίως τη δεκαετία του 80. Εμπνέεται από τις θεραπευτικές επιτυχίες θεραπευτικών προγραμμάτων που εκπαιδεύουν τους πελάτες τους σε ανάπτυξη δεξιοτήτων, επικοινωνίας, ικανότητα λήψης αποφάσεων και ανάπτυξη αυτοεκτίμησης. Έτσι υποθέτει ότι αν τα προγράμματα πρόληψης προάγουν την προσωπική ανάπτυξη και οι άνθρωποι εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση ειδικών κοινωνικών επιρροών δεν θα έπαιρναν ναρκωτικά. Η πράξη διέψευσε και την υπόθεση αυτή (Palin, 1990). Ως εκ της φύσεως τους και αυτά τα προγράμματα υλοποιούνται κυρίως από ειδικούς της πρόληψης και εξειδικευμένους τεχνογνώστες οργανισμούς με ελάχιστη ανάμειξη της κοινωνίας και της σχολικής κοινότητας. Μπορεί να μην το συνειδητοποιούσαμε όταν τα εφαρμόζαμε, αλλά η ίδια η εξειδικευμένη τεχνογνωσία που απαιτούσε αυτή η γενιά των προγραμμάτων παθητικοποιούσε ακόμη περισσότερο την ομάδα στόχο.
Η τρίτη γενιά εμφανίζεται αρχές της δεκαετίας του 90 και διέπεται επιτέλους από μια εντελώς νέα φιλοσοφία προσέγγισης που επιτρέπει υπό προϋποθέσεις αρκετή αισιοδοξία για το μέλλον. Η νέα προσέγγιση υιοθετεί τους κανόνες και τα χαρακτηριστικά της «έρευνας δράσης». Έτσι τα προληπτικά στελέχη οφείλουν να εγκαταλείψουν τη σοφία και υπεροψία του ειδικού επιλυτή των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Να αναλάβουν νέους ρόλους περισσότερο περιφερειακούς. Να κατανοήσουν ότι ο ρόλος τους με κανένα τρόπο δεν πρέπει να οδηγεί σε υποκατάσταση της αυτενέργειας των πολιτών της σχολικής κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας. Να συνειδητοποιήσουν ότι στα πλαίσια του νέου ρόλου τους αυτό που έχουν να κάνουν είναι να βοηθήσουν τη σχολική κοινότητα και την κοινωνία, να εκτιμήσουν οι ίδιες τις ανάγκες τους, να προβληματιστούν πάνω στα προβλήματα τους και να συμμετάσχουν άμεσα και ενεργά οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι στο σχεδιασμό των δράσεων για την αντιμετώπιση τους.
Παρόλο που είναι ακόμη νωρίς να εκτιμήσουμε συνολικά την εμπειρία από τα προγράμματα αυτής της γενιάς, από τις πρώτες κιόλας εφαρμογές τέτοιων αντιλήψεων και πρακτικών, η εμπειρία είναι καταλυτική. Κατ’ αρχήν αναδύονται μια σειρά από ερωτήματα καθαρά πολιτικού χαρακτήρα. Ποιος είναι ο στόχος της εκπαίδευσης; Τι είδους ανθρώπους και για ποια κοινωνία προετοιμάζει το σχολικό μας σύστημα; Πως μπορούμε να μιλάμε για αναίρεση των αιτιοπαθογενετικών μηχανισμών που αυξάνουν τη ζήτηση ναρκωτικών μέσα σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που υποχρεώνει τον έφηβο να λειτουργεί υπό ψυχοπιεστικούς όρους, σε παθητικότητα, σε αποπροσωποποίηση, σε ατομοκεντρικότητα, σε σκληρό ανταγωνισμό, σε κλίμα απαξίωσης των κοινοτικών αξιών, της αλληλεγγύης, των ανθρωπίνων σχέσεων. Και αν φτάσουμε σε μια τέτοια συζήτηση για τους στόχους και τις ιδεολογικές κατευθύνσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος, μπορούμε να το κάνουμε χωρίς να συζητήσουμε και για το συνολικό ιδεολογικό υπόβαθρο του αναπτυξιακού μας μοντέλου, που ταυτίζει την οικονομική ανάπτυξη με την ανθρώπινη ευτυχία;
Δε γνωρίζω αν τα προγράμματα της τρίτης γενιάς θα οδηγήσουν στη μείωση της ζήτησης των ναρκωτικών. Είμαι όμως σίγουρος ότι θα θέσουν με ένταση μια παραμελημένη μέχρι σήμερα διάσταση της πρόληψης. Την πολιτική της διάσταση. Ότι δηλαδή σε στρατηγικό επίπεδο δε θα μπορέσουμε ποτέ να μειώσουμε τη ζήτηση αν δεν αλλάξουμε την αντίληψη μας για τη λειτουργία της κοινωνίας και δεν επανιεραρχήσουμε τους στόχους μας. Αν δεν κατανοήσουμε δηλαδή την πρόληψη ως υπόθεση κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης.
Βιβλιογραφία
1. Κοκκέβη, Α. (1988). Η πρόληψη της τοξικομανίας: Μύθος ή πραγματικότητα; Ψυχολογικά Θέματα, Τόμος 1, Τεύχος 4, σελ. 275-282.
2. Wheller, R. (1990). How to design and develop third generation drug education programs. Drug Education Journal of Australia, Vol. 4, No.2, pp. 139-147.
3. Ζαφειρίδης, Φ. (1998). Πρόληψη των ναρκωτικών: Οι αθέατες όψεις του προβλήματος, Ιατρικά Θέματα, τ.10.
4. Palin, M. (1987). The effectiveness of drug education programs: a review of the literature. Drug and Alcohol Education Program In House Publication Series, No.1. Sydney: NSW Department of Technical and Further Education.
5. Cutbush, A. (1987). Drug education in schools-an ecological perspective (part one). Drug Education Journal of Australia, 1 (1), 47-51.
6. Palin, M. (1990). Exposing the self-esteem myth in drug education. Drug Education Journal of Australia, Vol. 4, No.3, pp. 219-224.
Εισήγηση στην ημερίδα της ΚΕΔΚΕ και του κέντρου Πρόληψης «Πυξίδα» (30-11-2001) με θέμα: «Η μείωση της ζήτησης ναρκωτικών και ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Το παράδειγμα των Κέντρων Πρόληψης»
Όταν μιλάμε για μείωση της ζήτησης των ναρκωτικών δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εννοούμε την πρόληψη. Προγράμματα πρόληψης των ψυχοτρόπων ουσιών άρχισαν να εφαρμόζονται εδώ και περίπου σαράντα χρόνια κυρίως στην Αμερική που υπήρξε η πρώτη χώρα της δύσης που βρέθηκε αντιμέτωπη με ευρύτατη εξάπλωση της κατάχρησης ναρκωτικών.
Η ανασκόπηση της διεθνούς εμπειρίας από την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης οδηγεί σε μια θλιβερή διαπίστωση. Καμία από τις έγκυρες και αξιόπιστες αναδρομικές έρευνες που έγιναν προκειμένου να αξιολογηθούν αυτά τα προγράμματα δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας (Κοκκέβη, 1988). Με άλλα λόγια ξοδεύτηκαν τεράστια ποσά προκειμένου να αποδειχθεί η ανικανότητα μας να αναχαιτίσουμε την εξάπλωση της ζήτησης ψυχοτρόπων ουσιών. Ο Wheller (1990), ένας από τους πιο γνωστούς ειδικούς στα θέματα πρόληψης, γράφει πρόσφατα ότι η ιστορία της αποτυχίας οφείλεται κατ’ αρχήν στην αδυναμία ακόμη και των ίδιων των ειδικών να κατανοήσουν και να συμφωνήσουν στους λόγους που οδηγούν κυρίως τους νέους ανθρώπους στη λήψη ναρκωτικών (Ζαφειρίδης, 1998).
Έτσι λοιπόν η εφαρμογή προληπτικών προγραμμάτων δε μπορεί παρά να κινείται μέσα στην ασάφεια και τη σύγχυση. Παρόλα αυτά πιστεύω ότι τα λάθη του παρελθόντος μας επιτρέπουν να συναγάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για το μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι όσο πικρή και αν είναι η ιστορία της πρόληψης μέχρι σήμερα δεν την αποσιωπούμε, δεν την διαγράφουμε, αλλά προσπαθούμε να διδαχτούμε.
Τη δεκαετία του 60 και του 70 κυριαρχεί η υπόθεση ότι οι άνθρωποι προσφεύγουν στα ναρκωτικά γιατί δε γνωρίζουν επακριβώς τους κινδύνους. Έτσι τα προγράμματα πρόληψης εστιάζονται κυρίως στη μετάδοση πληροφοριών και ξερών γνώσεων των επιπτώσεων των ναρκωτικών στην υγεία. Η ευθύνη της μετάδοσης των εξειδικευμένων πληροφοριών ανατίθεται βεβαίως σε εξειδικευμένα στελέχη υγείας και σε πρώην χρήστες που θεωρούνται λόγω προσωπικής εμπειρίας πειστικοί αναμεταδότες τέτοιου είδους πληροφοριών. Είναι προφανές ότι ως εκ της φιλοσοφίας της η προσέγγιση αυτή αποκλείει από την ενεργό ανάμειξη στην πρόληψη τόσο τη σχολική κοινότητα, όσο και την ευρύτερη κοινότητα.
Τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις - ας το ομολογήσουμε γιατί το μόνο που μας μένει είναι να διατυπώσουμε την αλήθεια – όχι μόνο δεν περιορίζεται η ζήτηση αλλά όπως αναφέρουν οι Palin (1987) και Cutbush (1987) τα προγράμματα πρόληψης οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων της χρήσης. Έτσι λοιπόν κλείνει ο κύκλος της πρώτης γενιάς προγραμμάτων.
Η δεύτερη γενιά προγραμμάτων επικρατεί κυρίως τη δεκαετία του 80. Εμπνέεται από τις θεραπευτικές επιτυχίες θεραπευτικών προγραμμάτων που εκπαιδεύουν τους πελάτες τους σε ανάπτυξη δεξιοτήτων, επικοινωνίας, ικανότητα λήψης αποφάσεων και ανάπτυξη αυτοεκτίμησης. Έτσι υποθέτει ότι αν τα προγράμματα πρόληψης προάγουν την προσωπική ανάπτυξη και οι άνθρωποι εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση ειδικών κοινωνικών επιρροών δεν θα έπαιρναν ναρκωτικά. Η πράξη διέψευσε και την υπόθεση αυτή (Palin, 1990). Ως εκ της φύσεως τους και αυτά τα προγράμματα υλοποιούνται κυρίως από ειδικούς της πρόληψης και εξειδικευμένους τεχνογνώστες οργανισμούς με ελάχιστη ανάμειξη της κοινωνίας και της σχολικής κοινότητας. Μπορεί να μην το συνειδητοποιούσαμε όταν τα εφαρμόζαμε, αλλά η ίδια η εξειδικευμένη τεχνογνωσία που απαιτούσε αυτή η γενιά των προγραμμάτων παθητικοποιούσε ακόμη περισσότερο την ομάδα στόχο.
Η τρίτη γενιά εμφανίζεται αρχές της δεκαετίας του 90 και διέπεται επιτέλους από μια εντελώς νέα φιλοσοφία προσέγγισης που επιτρέπει υπό προϋποθέσεις αρκετή αισιοδοξία για το μέλλον. Η νέα προσέγγιση υιοθετεί τους κανόνες και τα χαρακτηριστικά της «έρευνας δράσης». Έτσι τα προληπτικά στελέχη οφείλουν να εγκαταλείψουν τη σοφία και υπεροψία του ειδικού επιλυτή των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων. Να αναλάβουν νέους ρόλους περισσότερο περιφερειακούς. Να κατανοήσουν ότι ο ρόλος τους με κανένα τρόπο δεν πρέπει να οδηγεί σε υποκατάσταση της αυτενέργειας των πολιτών της σχολικής κοινότητας και της ευρύτερης κοινωνίας. Να συνειδητοποιήσουν ότι στα πλαίσια του νέου ρόλου τους αυτό που έχουν να κάνουν είναι να βοηθήσουν τη σχολική κοινότητα και την κοινωνία, να εκτιμήσουν οι ίδιες τις ανάγκες τους, να προβληματιστούν πάνω στα προβλήματα τους και να συμμετάσχουν άμεσα και ενεργά οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι στο σχεδιασμό των δράσεων για την αντιμετώπιση τους.
Παρόλο που είναι ακόμη νωρίς να εκτιμήσουμε συνολικά την εμπειρία από τα προγράμματα αυτής της γενιάς, από τις πρώτες κιόλας εφαρμογές τέτοιων αντιλήψεων και πρακτικών, η εμπειρία είναι καταλυτική. Κατ’ αρχήν αναδύονται μια σειρά από ερωτήματα καθαρά πολιτικού χαρακτήρα. Ποιος είναι ο στόχος της εκπαίδευσης; Τι είδους ανθρώπους και για ποια κοινωνία προετοιμάζει το σχολικό μας σύστημα; Πως μπορούμε να μιλάμε για αναίρεση των αιτιοπαθογενετικών μηχανισμών που αυξάνουν τη ζήτηση ναρκωτικών μέσα σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που υποχρεώνει τον έφηβο να λειτουργεί υπό ψυχοπιεστικούς όρους, σε παθητικότητα, σε αποπροσωποποίηση, σε ατομοκεντρικότητα, σε σκληρό ανταγωνισμό, σε κλίμα απαξίωσης των κοινοτικών αξιών, της αλληλεγγύης, των ανθρωπίνων σχέσεων. Και αν φτάσουμε σε μια τέτοια συζήτηση για τους στόχους και τις ιδεολογικές κατευθύνσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος, μπορούμε να το κάνουμε χωρίς να συζητήσουμε και για το συνολικό ιδεολογικό υπόβαθρο του αναπτυξιακού μας μοντέλου, που ταυτίζει την οικονομική ανάπτυξη με την ανθρώπινη ευτυχία;
Δε γνωρίζω αν τα προγράμματα της τρίτης γενιάς θα οδηγήσουν στη μείωση της ζήτησης των ναρκωτικών. Είμαι όμως σίγουρος ότι θα θέσουν με ένταση μια παραμελημένη μέχρι σήμερα διάσταση της πρόληψης. Την πολιτική της διάσταση. Ότι δηλαδή σε στρατηγικό επίπεδο δε θα μπορέσουμε ποτέ να μειώσουμε τη ζήτηση αν δεν αλλάξουμε την αντίληψη μας για τη λειτουργία της κοινωνίας και δεν επανιεραρχήσουμε τους στόχους μας. Αν δεν κατανοήσουμε δηλαδή την πρόληψη ως υπόθεση κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης.
Βιβλιογραφία
1. Κοκκέβη, Α. (1988). Η πρόληψη της τοξικομανίας: Μύθος ή πραγματικότητα; Ψυχολογικά Θέματα, Τόμος 1, Τεύχος 4, σελ. 275-282.
2. Wheller, R. (1990). How to design and develop third generation drug education programs. Drug Education Journal of Australia, Vol. 4, No.2, pp. 139-147.
3. Ζαφειρίδης, Φ. (1998). Πρόληψη των ναρκωτικών: Οι αθέατες όψεις του προβλήματος, Ιατρικά Θέματα, τ.10.
4. Palin, M. (1987). The effectiveness of drug education programs: a review of the literature. Drug and Alcohol Education Program In House Publication Series, No.1. Sydney: NSW Department of Technical and Further Education.
5. Cutbush, A. (1987). Drug education in schools-an ecological perspective (part one). Drug Education Journal of Australia, 1 (1), 47-51.
6. Palin, M. (1990). Exposing the self-esteem myth in drug education. Drug Education Journal of Australia, Vol. 4, No.3, pp. 219-224.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ
ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ
Του Φοίβου Ζαφειρίδη
Πανελλήνια Ενημερωτική Συνάντηση για τα Ναρκωτικά, 3,4 και 5 Μαρτίου Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, Αθήνα 1988
Α. ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
“ Η χρήση σκληρών ναρκωτικών παρουσιάστηκε στην Ελλάδα τα τελευταία 5 χρόνια, ως συνέπεια της βιομηχανικής ανάπτυξης και των συνεπακόλουθων της. Εκτιμώντας τη μεταβατική φάση στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή η ελληνική κοινωνία υπολογίζουμε σε μια ταχύτατη εξάπλωση του φαινομένου. Η αποικοδόμηση των παραδοσιακών δομών και παράλληλα η έλλειψη νέων που θα τις αναπληρώσουν σταδιακά, η μαζική εισαγωγή από τη Δύση ενός άκρατου καταναλωτισμού και προτύπων ζωής ξένων προς την Ελληνική παράδοση, αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν την ταχύτατη εξάπλωση της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών”.
Η παραπάνω παράγραφος είναι από την εισήγηση μου στο “14ο Παγκόσμιο Συνέδριο για τη θεραπεία και πρόληψη της τοξικομανίας”, που έγινε στην Αθήνα την Άνοιξη του 1984. Σήμερα, παρά το γεγονός ότι δεν έχει κλείσει καλά-καλά η πενταετία από τότε, είμαστε στη δυσάρεστη θέση να επιβεβαιώσουμε τις προβλέψεις μας.
Μπορεί κανείς με απόλυτη βεβαιότητα να ισχυρισθεί ότι ο αριθμός των εξαρτημένων ατόμων, τόσο από νόμιμες όσο και παράνομες ναρκωτικές ουσίες έχει υπερδιπλασιαστεί μέσα στην τελευταία πενταετία. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονισθεί η ταχύτητα της αύξησης κατάχρησης σκληρών αλκοολούχων ποτών καθώς και ηρεμιστικών που αποδεικνύεται από πολλούς έμμεσους δείκτες. Όσον αφορά τις παράνομες ουσίες, με βάση τον ετήσιο αριθμό θανάτων και τον διεθνή εμπειρικό κανόνα του 1% υπολογίζουμε ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα θα πρέπει να υπάρχουν περίπου 8.000 χρήστες ηρωίνης και 25.000 χρήστες των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών, αφού είναι γνωστό ότι στον 1 χρήστη σκληρών ναρκωτικών αντιστοιχούν 3 περίπου χρήστες μαλακών ναρκωτικών.
Στην Ευρώπη ο αριθμός των εξαρτημένων από ηρωίνη φαίνεται να έχει περάσει το 1.500.000, ενώ οι θάνατοι από τις επιπλοκές του αλκοολισμού έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Στην Αμερική ο συνολικός αριθμός των εξαρτημένων από ηρωίνη, μεθαδόνη, κοκαίνη και κρακ έχει ξεπεράσει το 2% του πληθυσμού.
Νομίζω ότι αυτά τα λίγα στοιχεία αρκούν για να μας καταδείξουν τις διαστάσεις του προβλήματος. Ένα πρόβλημα που έχει αναχθεί στο υπ’ αριθμόν 1 πρόβλημα για τις σύγχρονες κοινωνίες.
Η ανάπτυξη της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας συμβαδίζει με την ανάπτυξη του προβλήματος της κατάχρησης φαρμακευτικών ουσιών και αυτό δεν αποτελεί βέβαια τυχαίο γεγονός. Η επίλυση μιας σειράς απλών βιοποριστικών προβλημάτων, η αποξένωση, η μοναξιά των μεγαλουπόλεων, η εντατικοποίηση της εργασίας, το στρες και ο ανταγωνισμός που επιβάλλουν οι σύγχρονοι ρυθμοί ανάπτυξης, καθώς επίσης η ψευδαίσθηση της κατάκτησης της ευτυχίας μέ την συσσώρευση χρήματος και δύναμης , φαίνεται ότι αποτελούν σημαντικές πλευρές της αιτιολογίας του προβλήματος.
Την υπόθεση αυτή του συσχετισμού της αυξανόμενης κατάχρησης ψυχοτρόπων ουσιών με το πολιτισμικό υπόβαθρο και τα αδιέξοδα των σύγχρονων βιομηχανικών κοινωνιών, ενισχύει η αναδρομή στην εξελικτική πορεία του προβλήματος. Στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχαν ήδη στην Αμερική αρκετές χιλιάδες οπιομανών. Tο 1832 παράγεται εκχύλισμα του οπίου που ονομάστηκε κωδείνη. Χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο ενάντια στο βήχα, τους πόνους και την εξάρτηση από όπιο. Το 1856 κυκλοφόρησε η εναίσιμη μορφίνη που χρησιμοποιήθηκε σαν ισχυρό φάρμακο για το σωματικό πόνο. Λίγο αργότερα κάνει την εμφάνισή της η κοκαίνη που για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα χρησιμοποιήθηκε στην θεραπεία των εξαρτημένων από μορφίνη και κωδείνη.
Γύρω στα 1900 υπήρχαν στην Αμερική αρκετά έντονα τα σημάδια ενός κοινωνικού προβλήματος που αποτελούσαν οι δεκάδες χιλιάδων τοξικοεξαρτημένων από το όπιο, τα παράγωγα του και την κοκαίνη. Η Αμερικανική κοινωνία δεν είχε αντιληφθεί ακόμα μέσα σε ποιον φαύλο κύκλο έχει αρχίσει να εμπλέκεται. Προσβλέπει με ελπίδα, και περιμένει τη λύση του προβλήματος μέσα από τα επιτεύγματα της τεχνολογικής και βιομηχανικής επανάστασης. Τις προσδοκίες για εύκολη και αποτελεσματική λύση αναλαμβάνει να ικανοποιήσει ένας ανερχόμενος φαρμακευτικός κολοσσός, η φίρμα BAYER. Παρουσιάζει με υπερηφάνεια το 1898 την τελευταία της ανακάλυψη που ονομάζεται ηρωίνη! Αυτό αποτελούσε φάρμακο για κάθε πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται με μεγάλες αφίσες από την BAYER σαν φάρμακο κατά των ρευματικών πόνων, της ημικρανίας, της κατάθλιψης και ανάμεσα σε δεκάδες άλλες παθήσεις προτείνεται και για την θεραπεία των εξαρτήσεων από μορφίνη, κωδείνη και το όπιο. Καμία απολύτως αμφισβήτηση δ εν υπήρξε στην πρόταση της BΑYER. Άλλωστε οι κινήσεις πολιτών και επιστημόνων κατά της αλόγιστης κατανάλωσης φαρμάκων και υπερκατανάλωσης των πάσης φύσεως νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων εμφανίστηκαν πολύ αργότερα.
Ως αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής καταγράφονται το 1914 μόνον στις Η.Π.Α πάνω από 200.000 ηρωινομανείς. Παρόλα αυτά οι οπαδοί της άποψης ότι ψυχολογικά και κοινωνικά αδιέξοδα -όπως το πρόβλημα της εξάρτησης- μπορούν να λύνονται μέσα σε βιοχημικά εργαστήρια δεν αποθαρρύνθηκαν. Έτσι την δεκαετία 1920-30 μετά την ανακάλυψη και την εισαγωγή στην θεραπευτική πράξη των βαρβιτουρικών ,τροφοδοτούν με νέες φρούδες ελπίδες την διεθνή κοινή γνώμη, έως ότου αποδειχθεί ότι τα βαρβιτουρικά εκτός από εξαρτητικές ουσίες, είναι σε μεγάλες δόσεις περισσότερο επικίνδυνα από τα οπιούχα. Νέες προσδοκίες δημιουργεί την δεκαετία του ’50 η ανακάλυψη των ψυχοφαρμάκων. Οι πρώτες έρευνες, είναι μας λένε, άκρως ενθαρρυντικές! Αποδεικνύεται όμως σύντομα, ότι τα ψυχοφάρμακα είναι αποτελεσματικά σε ελαχιστότατες περιπτώσεις εξαρτημένων ατόμων με διπλή διάγνωση. Έτσι και αυτό το κύμα ευφορίας υποχωρεί. Αλλά παραμένει αμφίβολο αν κοινωνία εισέπραξε το μήνυμα από τις επαναλαμβανόμενες ατελέσφορες επενδύσεις σε νέες επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογίες, για επίλυση των προβλημάτων της.
Το 1967 η Αμερικανική κυβέρνηση υιοθέτηση και εφάρμοσε τα προγράμματα “Υποκατάστασης με μεθαδόνη”. Η Μεθαδόνη είναι συνθετικό παράγωγο του οπίου και έχει όμοια φαρμακευτική δράση με την ηρωίνη που είναι ημισυνθετικό παράγωγο του οπίου. Διαφέρει όμως από αυτή στην διάρκεια δράσης (περίπου 16 ώρες μετά την λήψη) και στο γεγονός ότι η λήψη γίνεται από το στόμα. Σύμφωνα με τους εμπνευστές των προγραμμάτων αυτών, το ναρκωτικό μεθαδόνη χορηγείται ελεύθερα από ειδικά κέντρα σε καθημερινή βάση, ενώ με σταδιακή ελάττωση της χορηγούμενης δόσης επρόκειτο τάχα να θεραπευτούν οριστικά οι εξαρτημένοι από ηρωίνη.
Η υπόθεση της θεραπείας της εξάρτησης από ηρωίνη με μεθαδόνη δεν επιβεβαιώθηκε στην πράξη. Κανείς από εγγεγραμμένους στα προγράμματα μεθαδόνης δεν δεχόταν την βαθμιαία ελάττωση της δόσης του. Σύμφωνα με αναδρομικές έρευνες που έγιναν μερικά χρόνια αργότερα, το μεγαλύτερο ποσοστό από τους πελάτες αυτών των προγραμμάτων , πήγαιναν πάλι στη μαύρη αγορά το βράδυ και αγόραζαν ηρωίνη. Άλλωστε στην Αμερικάνικη αγορά μπήκαν τα τελευταία χρόνια καινούργιες ναρκωτικές ουσίες σε ευρεία χρήση όπως η κοκαΐνη και το κρακ, και έτσι η υπόθεση της θεραπείας του προβλήματος των ναρκωτικών με τη μεθαδόνη έληξε οριστικά. Η αποτυχία της προσπάθειας με μεθαδόνη έδειξε πόσο απλοϊκή και λαθεμένη είναι η φαρμακευτική αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Εκτός όμως από την ιατροφαρμακευτική προσπάθεια απέτυχαν στον περιορισμό της εξάπλωσης της χρήσης των ναρκωτικών και η αστυνομική καταστολή και η νομοθετική αντιμετώπιση. Πολλές χώρες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση εκσυγχρονίζοντας την νομοθεσία τους και την αστυνομική τους οργάνωση. Αυξήθηκαν οι ποινές των εμπόρων και εφοδιάστηκαν οι αστυνομικές αρχές με τα τελειότερα σύγχρονα μέσα, πουθενά όμως δεν φαίνεται κάποια αποτελεσματικότητα ανάλογη της προσπάθειας. Η ζήτηση συνεχίζει να αυξάνει, ο αριθμός των εμπόρων του λευκού θανάτου συνεχίζει να αυξάνει.
Διάκριση σκληρών και μαλακών ναρκωτικών επιχειρήθηκε επίσης σε μια σειρά από χώρες, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της εξάπλωσης της χρήσης. Και παρόλο που η νομοθετική διάκριση ανάλογα με την ιατρική επικινδυνότητα αποτελεί ίσως μια έντιμη νομική διευθέτηση - γιατί δεν μπορεί π.χ. να ποινικοποιείς την απλή χρήση του χασίς όταν την ίδια στιγμή αφήνεις να κυκλοφορούν ελεύθερα μια σειρά από φαρμακευτικά σκευάσματα και το αλκοόλ, που η ιατρική τους επικινδυνότητα είναι αποδεδειγμένα μεγαλύτερη, - δεν παρατηρήθηκε καμία ουσιαστική μείωση στους δείκτες εξάπλωσης της κατάχρησης ναρκωτικών ουσιών.
Είναι σαφές ότι ούτε η ιατροφαρμακευτική θεραπεία, ούτε η αστυνομική καταστολή, ούτε η νομοθετική ρύθμιση απέδωσαν ουσιαστικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάπλωσης της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών. Ίσως στην κατανόηση των πραγματικών αιτίων του προβλήματος μας βοηθά η απάντηση που έδωσε ένας αγρότης καλλιεργητής οπίου στο Νεπάλ, σε ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε από την Γαλλική τηλεόραση. Στην ερώτηση του Δυτικού δημοσιογράφου γιατί συνεχίζει να καλλιεργεί το όπιο ενώ ξέρει ότι απ’ αυτό πεθαίνουν χιλιάδες παιδιά στη Δύση, απάντησε με αφοπλιστική αφέλεια: Μήπως και εσείς δεν ξέρετε ότι με τις βόμβες που παράγετε σκοτώνονται τα δικά μας παιδιά; Γιατί λοιπόν συνεχίζετε και τις παράγετε;
Νομίζω ότι η στιχομυθία είναι άκρως διαφωτιστική.
Την ερώτηση χαρακτηρίζει η έπαρση και η ψευδοηθικολογία του δυτικού κόσμου. Η απάντηση είναι αποκαλυπτική. Ξεσκεπάζει την υποκρισία μας. Επισημαίνει τις εσωτερικές αντιφάσεις του συστήματος μας, αναδεικνύοντας έτσι την κρίση των αξιών και οραμάτων που διέρχεται αυτή τη στιγμή η Δυτική κοινωνία. Κρίση βαθιά ηθική, πνευματική και ιδεολογική. Θέτει επίσης το ερώτημα, ποιος έμαθε σε αυτόν το φτωχό αγρότη του Νεπάλ ότι το κέρδος είναι μια αξία πιο ισχυρή από οποιαδήποτε ηθική; Ποιος του δημιούργησε την ανάγκη για περισσότερα καταναλωτικά αγαθά, που ίσως δεν του είναι πραγματικά αναγκαία, για να νοιώσει πιο ευτυχισμένος ;
Φοβάμαι ότι ο δυτικός πολιτισμός δεν θα μπορέσει ποτέ να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της εξάπλωσης των ναρκωτικών αν προηγουμένως δεν κατορθώσει να αντιμετωπίσει το αφελές ερώτημα του Ασιάτη αγρότη. Φοβάμαι δηλαδή ότι παρά το γεγονός ότι τα ναρκωτικά παράγονται σε μακρινές χώρες της Νότιας Αμερικής και της Άπω Ανατολής το πρόβλημα δεν βρίσκεται εκεί αλλά μέσα στις δικές μας κοινωνίες, στη προσωπική μας στάση. Πόσο ειλικρινείς και τίμιοι είμαστε με αυτά που υποτίθεται ότι πιστεύουμε, πόσο συμβαδίζουν οι λόγοι με τις πράξεις μας, πόσο ξεκάθαρα είναι τα μηνύματα που δίνουμε στη νέα γενιά της Δύσης και στους ανθρώπους του τρίτου κόσμου, που υποτίθεται ότι τους εξάγουμε τον πολιτισμό μας.
Β. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ
Είναι πολύ σημαντικό να σας κοινοποιήσω κάποιες βασικές θέσεις γύρω από το πρόβλημα της εξάρτησης από φαρμακευτικές ουσίες, και να σας διευκρινίσω ότι θεωρώ πάρα πολύ σπουδαία τη διατύπωση αυτών των θέσεων γιατί προέρχονται από την εμπειρία μου με εκατοντάδες χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών και τις οικογένειες τους. Θεωρώ ακόμα απαραίτητη την διατύπωση αυτών των θέσεων γιατί ανατρέπουν πολλούς μύθους που συνειδητά ή ασυνείδητα διασπείρουν αυτόχρηστοι περί τα ναρκωτικά ειδικοί που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώσεις, αλλά σε θέματα όπως τα ναρκωτικά που σχετίζονται άμεσα με την ζωή και τον θάνατο θα όφειλαν όλοι να είναι πιο προσεκτικοί. Η προχειρότητα ,η παραπληροφόρηση και η χρήση του προβλήματος για ιδιοτελείς σκοπούς, παρά το προφανές κόστος, αποτελούν σημεία των καιρών.
1. Η υπόθεση της αντιμετώπισης της εξάπλωσης των ναρκωτικών δεν είναι υπόθεση μόνον των ειδικών ψυχιάτρων και ψυχολόγων. Είναι θέμα του κάθε υπεύθυνου πολίτη. Οφείλει όμως να διαθέτει υψηλό κίνητρο και ολοκληρωμένη εκπαίδευση.
2. Το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν υπάρχει επειδή υπάρχουν οι ναρκωτικές ουσίες. Υπάρχει γιατί υπάρχουν μικρο-και μακροκοινωνικές δομές που παράγουν ευάλωτα άτομα.
3.Στην πρωτοπαθή εξάρτηση (εξάρτηση δηλαδή που δεν αναπτύσσεται ως δευτερεύον σύμπτωμα μιας ψυχιατρικής νόσου) ο χρήστης δεν είναι άρρωστος με την ιατρική έννοια του όρου. Υπάρχουν βέβαια παράγοντες προδιαθετικοί, που προδιαγράφουν ως ένα βαθμό την εξέλιξή του, όπως τα παιδικά του χρόνια, η συναισθηματική του πληρότητα κ. τ. λ., και για τους οποίους δεν ευθύνεται ο ίδιος . Από την στιγμή όμως που θα γίνει χρήστης και μετά θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται το πρόβλημά του. Δεν μπορούμε δηλαδή να δώσουμε ελαφρυντικά για κάθε έγκλημα που διαπράττει ο κάθε χρήστης. Αντιμετωπίζουμε το χρήστη ως ένα άνθρωπο με προβλήματα και με επιπλέον ένα μεγάλο πρόβλημα, αυτό της εξάρτησης όχι όμως σαν ψυχιατρική περίπτωση..
4. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι για την εξάπλωση των ναρκωτικών ευθύνεται αποκλειστικά η νομοθετική τους καταστολή. Γνωρίζουν άραγε οι υποστηρικτές των απόψεων αυτών ότι από τα 1898 έως τα 1914 η ηρωίνη κυκλοφορούσε ελεύθερη και πουλιόταν ακόμα και στα περίπτερα; Γνωρίζουν άραγε ότι σ’ αυτό το διάστημα της ελεύθερης διακίνησης, μόνο στην Αμερική ο αριθμός των εξαρτημένων από ηρωίνη ξεπέρασε τους 200.000;
5. Μια άλλη μερίδα θέλει να πιστεύει ότι το πρόβλημα θα λυθεί με καλά οργανωμένη αστυνομική καταστολή. Με τη σύλληψη των εμπόρων και τη θανατική τους καταδίκη. Δεν γνωρίζουν όμως ότι η διεθνής εμπειρία και στον τομέα αυτό είναι αρνητική. Εκεί που εφαρμόστηκε η θανατική ποινή δεν έπαψαν να κυκλοφορούν οι απαγορευμένες ναρκωτικές ουσίες αλλά απλούστατα ανέβηκε η τιμή τους, αφού το ρίσκο που έπρεπε να πάρει ο νέος έμπορος ήταν υψηλότερο. Δεν γνωρίζουν ίσως ακόμα ότι σε χώρες όπως επί παραδείγματι η Τσεχοσλοβακία που δεν υπήρχε εργαστήριο ηρωίνης και δεν κυκλοφορούσε μέχρι πριν από μερικά χρόνια η ηρωίνη, οι νέοι με προβλήματα κατέφευγαν σε αυτοσχέδια σκευάσματα -“χαρμάνια” όπως τα ονόμαζαν στην γλώσσα τους- εξαντλώντας όλη την επινοητικότητά τους.
6. Η θεραπεία αποτελεί διαδικασία μάθησης νέων δεξιοτήτων και διαπροσωπικών ικανοτήτων. Είναι υπόθεση αλλαγής και προσωπικής ανάπτυξης. Με κανένα τρόπο δεν μπορεί να επιβληθεί. Στην Αμερική όπου δοκιμάστηκαν στις αρχές τις δεκαετίας του ΄50 προγράμματα αναγκαστικής αποτοξίνωσης το ποσοστό επιτυχίας υπήρξε 0%.
7. Το σωματικό στερητικό σύνδρομο δεν αποτέλεσε ποτέ σημαντικό πρόβλημα στη θεραπεία της εξάρτησης. Οι ίδιοι οι χρήστες αποτοξινώνονται σωματικά δέκα και είκοσι φορές το χρόνο, “στανιάρουν” όπως λένε στη γλώσσά τους και αυτό το επιτυγχάνουν μόνοι τους ή με την βοήθεια κάποιων φίλων τους. Το πρόβλημα ήταν και θα παραμείνει στο μέλλον αυτό που συνηθίζουμε αποκαλούμε ψυχολογική εξάρτηση. Η αλλαγή δηλαδή του τρόπου ζωής , η έξοδος από την παθητικότητα, η ανάληψη της ευθύνης της ζωής τους, με ένα δημιουργικό τρόπο που να ευχαριστεί τους ίδιους και να τους καταστεί χρήσιμους για τους άλλους.
8. Φορέας της θεραπευτικής πρότασης δεν θα πρέπει να είναι απ’ ευθείας το κράτος και οι μηχανισμοί του. Τα κρατικά θεραπευτικά προγράμματα είναι συνήθως καταδικασμένα να αναπαράγουν και να εκφράζουν την κατεστημένη ιδεολογία που ο χρήστης ναρκωτικών ουσιών έχει έμμεσα απορρίψει. Τις μορφοποιημένες πρωτοβουλίες ευαισθητοποιημένων πολιτών οφείλει το κράτος να ενισχύει οικονομικά εφόσον τις κρίνει αξιόπιστες, ενώ θα πρέπει να διαφυλάσσεται η ιδεολογική και φιλοσοφική αυτονομία τους. Η αξιοπιστία τέτοιων προτάσεων θα κριθεί στην πράξη από την δυνατότητα τους να αποτελέσουν υπόδειγμα εναλλακτικού ήθους για τον χρήστη και ανάχωμα στην συνεχιζόμενη έκπτωση των αξιών για την κοινωνία.
9. Οι θεραπευτικές κοινότητες δεν αποτελούν την συνολική απάντηση στο πρόβλημα της εξάρτησης. Μπορούν όμως να διαθέτουν τα εργαλεία και την τεχνογνωσία τους σε προγράμματα πρόληψης. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί αν δεν υπάρξει ευαισθητοποίηση, ενεργοποίηση και συστράτευση του κάθε απλού πολίτη. Τα στεγνά θεραπευτικά προγράμματα που καλλιεργούν με συνέπεια, συλλογικότητα, ειλικρινείς και τίμιες σχέσεις, αλληλεγγύη, φιλότητα και γενικά προάγουν προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη μπορούν να αποτελούν παραδείγματα πραγματικής και όχι ψευδαισθησιογόνας κάλυψης των ανθρωπίνων αναγκών. Η ιδέα ενός κόσμου ελεύθερου από ναρκωτικά ελεύθερου από “πρέζες” και πρέζα μπορεί να ξεκινήσει μέσα από τις θεραπευτικές μικροκοινωνίες και να εξαπλωθεί σ’ όλο τον κοινωνικό ιστό. Φορείς αυτής της ιδέας οι ίδιοι οι πρώην χρήστες που έχουν βιώσει στο έπακρο τα αρνητικά της κατάχρησης φαρμακευτικών ουσιών.
10. Οι ρίζες του προβλήματος θα πρέπει να αναζητηθούν στις κοινωνικές δομές, τα ψυχολογικά αδιέξοδα, στην ποιότητα των οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων, την ποιότητα της ζωής, στην υποβάθμιση και καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος, με λίγα λόγια στο ίδιο το αναπτυξιακό μας μοντέλο. Αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο, που με επιλεγμένες διαδικασίες παθητικοποίησης, μετατρέπει τον άνθρωπο σε δέκτη \ καταναλωτή, που απευθύνεται στα συναισθηματικά του αντανακλαστικά, όχι στα συναισθήματά του, που περιφρονώντας τις πραγματικές συναισθηματικές του ανάγκες, του επέβαλλε την άποψη, ότι ολοκληρωμένη είναι η ανθρώπινη ύπαρξη όχι όταν συλλογάται ελεύθερα και καλλιεργεί τις πνευματικές της αξίες , αλλά όταν συσσωρεύει εξουσία και χρήμα, έδειξε πλέον τα όριά του.
Είναι τραγικό και λυπηρό μαζί. Οι χιλιάδες νέοι που αργοπεθαίνουν από τα ναρκωτικά, επειδή ακριβώς ασυνείδητα αρνούνται ή αν θέλετε δεν έχουν τα κατάλληλα εφόδια για να αντέξουν τον παράλογο και αντιανθρώπινο κόσμο που τους προτείνουμε, μας επιβάλλουν να προβληματιστούμε και να αναθεωρήσουμε τις επιλογές μας. Είναι η μόνη διέξοδος που έχουμε. Είναι η μόνη δυνατότητα να κτυπήσουμε το πρόβλημα στην ρίζα του.
Αν δεν αλλάξουμε την πορεία μας, τότε θα συνεχίζουμε να είμαστε ανήμποροι θεατές ενός δράματος ,που δεν δηλώνει μόνο τον βαθμό παρακμής του πολιτισμού μας, αλλά μας χρεώνει με τεράστιες προσωπικές ευθύνες.
Του Φοίβου Ζαφειρίδη
Πανελλήνια Ενημερωτική Συνάντηση για τα Ναρκωτικά, 3,4 και 5 Μαρτίου Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, Αθήνα 1988
Α. ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
“ Η χρήση σκληρών ναρκωτικών παρουσιάστηκε στην Ελλάδα τα τελευταία 5 χρόνια, ως συνέπεια της βιομηχανικής ανάπτυξης και των συνεπακόλουθων της. Εκτιμώντας τη μεταβατική φάση στην οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή η ελληνική κοινωνία υπολογίζουμε σε μια ταχύτατη εξάπλωση του φαινομένου. Η αποικοδόμηση των παραδοσιακών δομών και παράλληλα η έλλειψη νέων που θα τις αναπληρώσουν σταδιακά, η μαζική εισαγωγή από τη Δύση ενός άκρατου καταναλωτισμού και προτύπων ζωής ξένων προς την Ελληνική παράδοση, αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν την ταχύτατη εξάπλωση της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών”.
Η παραπάνω παράγραφος είναι από την εισήγηση μου στο “14ο Παγκόσμιο Συνέδριο για τη θεραπεία και πρόληψη της τοξικομανίας”, που έγινε στην Αθήνα την Άνοιξη του 1984. Σήμερα, παρά το γεγονός ότι δεν έχει κλείσει καλά-καλά η πενταετία από τότε, είμαστε στη δυσάρεστη θέση να επιβεβαιώσουμε τις προβλέψεις μας.
Μπορεί κανείς με απόλυτη βεβαιότητα να ισχυρισθεί ότι ο αριθμός των εξαρτημένων ατόμων, τόσο από νόμιμες όσο και παράνομες ναρκωτικές ουσίες έχει υπερδιπλασιαστεί μέσα στην τελευταία πενταετία. Ιδιαίτερα θα πρέπει να τονισθεί η ταχύτητα της αύξησης κατάχρησης σκληρών αλκοολούχων ποτών καθώς και ηρεμιστικών που αποδεικνύεται από πολλούς έμμεσους δείκτες. Όσον αφορά τις παράνομες ουσίες, με βάση τον ετήσιο αριθμό θανάτων και τον διεθνή εμπειρικό κανόνα του 1% υπολογίζουμε ότι αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα θα πρέπει να υπάρχουν περίπου 8.000 χρήστες ηρωίνης και 25.000 χρήστες των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών, αφού είναι γνωστό ότι στον 1 χρήστη σκληρών ναρκωτικών αντιστοιχούν 3 περίπου χρήστες μαλακών ναρκωτικών.
Στην Ευρώπη ο αριθμός των εξαρτημένων από ηρωίνη φαίνεται να έχει περάσει το 1.500.000, ενώ οι θάνατοι από τις επιπλοκές του αλκοολισμού έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Στην Αμερική ο συνολικός αριθμός των εξαρτημένων από ηρωίνη, μεθαδόνη, κοκαίνη και κρακ έχει ξεπεράσει το 2% του πληθυσμού.
Νομίζω ότι αυτά τα λίγα στοιχεία αρκούν για να μας καταδείξουν τις διαστάσεις του προβλήματος. Ένα πρόβλημα που έχει αναχθεί στο υπ’ αριθμόν 1 πρόβλημα για τις σύγχρονες κοινωνίες.
Η ανάπτυξη της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας συμβαδίζει με την ανάπτυξη του προβλήματος της κατάχρησης φαρμακευτικών ουσιών και αυτό δεν αποτελεί βέβαια τυχαίο γεγονός. Η επίλυση μιας σειράς απλών βιοποριστικών προβλημάτων, η αποξένωση, η μοναξιά των μεγαλουπόλεων, η εντατικοποίηση της εργασίας, το στρες και ο ανταγωνισμός που επιβάλλουν οι σύγχρονοι ρυθμοί ανάπτυξης, καθώς επίσης η ψευδαίσθηση της κατάκτησης της ευτυχίας μέ την συσσώρευση χρήματος και δύναμης , φαίνεται ότι αποτελούν σημαντικές πλευρές της αιτιολογίας του προβλήματος.
Την υπόθεση αυτή του συσχετισμού της αυξανόμενης κατάχρησης ψυχοτρόπων ουσιών με το πολιτισμικό υπόβαθρο και τα αδιέξοδα των σύγχρονων βιομηχανικών κοινωνιών, ενισχύει η αναδρομή στην εξελικτική πορεία του προβλήματος. Στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχαν ήδη στην Αμερική αρκετές χιλιάδες οπιομανών. Tο 1832 παράγεται εκχύλισμα του οπίου που ονομάστηκε κωδείνη. Χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο ενάντια στο βήχα, τους πόνους και την εξάρτηση από όπιο. Το 1856 κυκλοφόρησε η εναίσιμη μορφίνη που χρησιμοποιήθηκε σαν ισχυρό φάρμακο για το σωματικό πόνο. Λίγο αργότερα κάνει την εμφάνισή της η κοκαίνη που για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα χρησιμοποιήθηκε στην θεραπεία των εξαρτημένων από μορφίνη και κωδείνη.
Γύρω στα 1900 υπήρχαν στην Αμερική αρκετά έντονα τα σημάδια ενός κοινωνικού προβλήματος που αποτελούσαν οι δεκάδες χιλιάδων τοξικοεξαρτημένων από το όπιο, τα παράγωγα του και την κοκαίνη. Η Αμερικανική κοινωνία δεν είχε αντιληφθεί ακόμα μέσα σε ποιον φαύλο κύκλο έχει αρχίσει να εμπλέκεται. Προσβλέπει με ελπίδα, και περιμένει τη λύση του προβλήματος μέσα από τα επιτεύγματα της τεχνολογικής και βιομηχανικής επανάστασης. Τις προσδοκίες για εύκολη και αποτελεσματική λύση αναλαμβάνει να ικανοποιήσει ένας ανερχόμενος φαρμακευτικός κολοσσός, η φίρμα BAYER. Παρουσιάζει με υπερηφάνεια το 1898 την τελευταία της ανακάλυψη που ονομάζεται ηρωίνη! Αυτό αποτελούσε φάρμακο για κάθε πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται με μεγάλες αφίσες από την BAYER σαν φάρμακο κατά των ρευματικών πόνων, της ημικρανίας, της κατάθλιψης και ανάμεσα σε δεκάδες άλλες παθήσεις προτείνεται και για την θεραπεία των εξαρτήσεων από μορφίνη, κωδείνη και το όπιο. Καμία απολύτως αμφισβήτηση δ εν υπήρξε στην πρόταση της BΑYER. Άλλωστε οι κινήσεις πολιτών και επιστημόνων κατά της αλόγιστης κατανάλωσης φαρμάκων και υπερκατανάλωσης των πάσης φύσεως νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων εμφανίστηκαν πολύ αργότερα.
Ως αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής καταγράφονται το 1914 μόνον στις Η.Π.Α πάνω από 200.000 ηρωινομανείς. Παρόλα αυτά οι οπαδοί της άποψης ότι ψυχολογικά και κοινωνικά αδιέξοδα -όπως το πρόβλημα της εξάρτησης- μπορούν να λύνονται μέσα σε βιοχημικά εργαστήρια δεν αποθαρρύνθηκαν. Έτσι την δεκαετία 1920-30 μετά την ανακάλυψη και την εισαγωγή στην θεραπευτική πράξη των βαρβιτουρικών ,τροφοδοτούν με νέες φρούδες ελπίδες την διεθνή κοινή γνώμη, έως ότου αποδειχθεί ότι τα βαρβιτουρικά εκτός από εξαρτητικές ουσίες, είναι σε μεγάλες δόσεις περισσότερο επικίνδυνα από τα οπιούχα. Νέες προσδοκίες δημιουργεί την δεκαετία του ’50 η ανακάλυψη των ψυχοφαρμάκων. Οι πρώτες έρευνες, είναι μας λένε, άκρως ενθαρρυντικές! Αποδεικνύεται όμως σύντομα, ότι τα ψυχοφάρμακα είναι αποτελεσματικά σε ελαχιστότατες περιπτώσεις εξαρτημένων ατόμων με διπλή διάγνωση. Έτσι και αυτό το κύμα ευφορίας υποχωρεί. Αλλά παραμένει αμφίβολο αν κοινωνία εισέπραξε το μήνυμα από τις επαναλαμβανόμενες ατελέσφορες επενδύσεις σε νέες επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογίες, για επίλυση των προβλημάτων της.
Το 1967 η Αμερικανική κυβέρνηση υιοθέτηση και εφάρμοσε τα προγράμματα “Υποκατάστασης με μεθαδόνη”. Η Μεθαδόνη είναι συνθετικό παράγωγο του οπίου και έχει όμοια φαρμακευτική δράση με την ηρωίνη που είναι ημισυνθετικό παράγωγο του οπίου. Διαφέρει όμως από αυτή στην διάρκεια δράσης (περίπου 16 ώρες μετά την λήψη) και στο γεγονός ότι η λήψη γίνεται από το στόμα. Σύμφωνα με τους εμπνευστές των προγραμμάτων αυτών, το ναρκωτικό μεθαδόνη χορηγείται ελεύθερα από ειδικά κέντρα σε καθημερινή βάση, ενώ με σταδιακή ελάττωση της χορηγούμενης δόσης επρόκειτο τάχα να θεραπευτούν οριστικά οι εξαρτημένοι από ηρωίνη.
Η υπόθεση της θεραπείας της εξάρτησης από ηρωίνη με μεθαδόνη δεν επιβεβαιώθηκε στην πράξη. Κανείς από εγγεγραμμένους στα προγράμματα μεθαδόνης δεν δεχόταν την βαθμιαία ελάττωση της δόσης του. Σύμφωνα με αναδρομικές έρευνες που έγιναν μερικά χρόνια αργότερα, το μεγαλύτερο ποσοστό από τους πελάτες αυτών των προγραμμάτων , πήγαιναν πάλι στη μαύρη αγορά το βράδυ και αγόραζαν ηρωίνη. Άλλωστε στην Αμερικάνικη αγορά μπήκαν τα τελευταία χρόνια καινούργιες ναρκωτικές ουσίες σε ευρεία χρήση όπως η κοκαΐνη και το κρακ, και έτσι η υπόθεση της θεραπείας του προβλήματος των ναρκωτικών με τη μεθαδόνη έληξε οριστικά. Η αποτυχία της προσπάθειας με μεθαδόνη έδειξε πόσο απλοϊκή και λαθεμένη είναι η φαρμακευτική αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Εκτός όμως από την ιατροφαρμακευτική προσπάθεια απέτυχαν στον περιορισμό της εξάπλωσης της χρήσης των ναρκωτικών και η αστυνομική καταστολή και η νομοθετική αντιμετώπιση. Πολλές χώρες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση εκσυγχρονίζοντας την νομοθεσία τους και την αστυνομική τους οργάνωση. Αυξήθηκαν οι ποινές των εμπόρων και εφοδιάστηκαν οι αστυνομικές αρχές με τα τελειότερα σύγχρονα μέσα, πουθενά όμως δεν φαίνεται κάποια αποτελεσματικότητα ανάλογη της προσπάθειας. Η ζήτηση συνεχίζει να αυξάνει, ο αριθμός των εμπόρων του λευκού θανάτου συνεχίζει να αυξάνει.
Διάκριση σκληρών και μαλακών ναρκωτικών επιχειρήθηκε επίσης σε μια σειρά από χώρες, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της εξάπλωσης της χρήσης. Και παρόλο που η νομοθετική διάκριση ανάλογα με την ιατρική επικινδυνότητα αποτελεί ίσως μια έντιμη νομική διευθέτηση - γιατί δεν μπορεί π.χ. να ποινικοποιείς την απλή χρήση του χασίς όταν την ίδια στιγμή αφήνεις να κυκλοφορούν ελεύθερα μια σειρά από φαρμακευτικά σκευάσματα και το αλκοόλ, που η ιατρική τους επικινδυνότητα είναι αποδεδειγμένα μεγαλύτερη, - δεν παρατηρήθηκε καμία ουσιαστική μείωση στους δείκτες εξάπλωσης της κατάχρησης ναρκωτικών ουσιών.
Είναι σαφές ότι ούτε η ιατροφαρμακευτική θεραπεία, ούτε η αστυνομική καταστολή, ούτε η νομοθετική ρύθμιση απέδωσαν ουσιαστικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του προβλήματος της εξάπλωσης της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών. Ίσως στην κατανόηση των πραγματικών αιτίων του προβλήματος μας βοηθά η απάντηση που έδωσε ένας αγρότης καλλιεργητής οπίου στο Νεπάλ, σε ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε από την Γαλλική τηλεόραση. Στην ερώτηση του Δυτικού δημοσιογράφου γιατί συνεχίζει να καλλιεργεί το όπιο ενώ ξέρει ότι απ’ αυτό πεθαίνουν χιλιάδες παιδιά στη Δύση, απάντησε με αφοπλιστική αφέλεια: Μήπως και εσείς δεν ξέρετε ότι με τις βόμβες που παράγετε σκοτώνονται τα δικά μας παιδιά; Γιατί λοιπόν συνεχίζετε και τις παράγετε;
Νομίζω ότι η στιχομυθία είναι άκρως διαφωτιστική.
Την ερώτηση χαρακτηρίζει η έπαρση και η ψευδοηθικολογία του δυτικού κόσμου. Η απάντηση είναι αποκαλυπτική. Ξεσκεπάζει την υποκρισία μας. Επισημαίνει τις εσωτερικές αντιφάσεις του συστήματος μας, αναδεικνύοντας έτσι την κρίση των αξιών και οραμάτων που διέρχεται αυτή τη στιγμή η Δυτική κοινωνία. Κρίση βαθιά ηθική, πνευματική και ιδεολογική. Θέτει επίσης το ερώτημα, ποιος έμαθε σε αυτόν το φτωχό αγρότη του Νεπάλ ότι το κέρδος είναι μια αξία πιο ισχυρή από οποιαδήποτε ηθική; Ποιος του δημιούργησε την ανάγκη για περισσότερα καταναλωτικά αγαθά, που ίσως δεν του είναι πραγματικά αναγκαία, για να νοιώσει πιο ευτυχισμένος ;
Φοβάμαι ότι ο δυτικός πολιτισμός δεν θα μπορέσει ποτέ να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της εξάπλωσης των ναρκωτικών αν προηγουμένως δεν κατορθώσει να αντιμετωπίσει το αφελές ερώτημα του Ασιάτη αγρότη. Φοβάμαι δηλαδή ότι παρά το γεγονός ότι τα ναρκωτικά παράγονται σε μακρινές χώρες της Νότιας Αμερικής και της Άπω Ανατολής το πρόβλημα δεν βρίσκεται εκεί αλλά μέσα στις δικές μας κοινωνίες, στη προσωπική μας στάση. Πόσο ειλικρινείς και τίμιοι είμαστε με αυτά που υποτίθεται ότι πιστεύουμε, πόσο συμβαδίζουν οι λόγοι με τις πράξεις μας, πόσο ξεκάθαρα είναι τα μηνύματα που δίνουμε στη νέα γενιά της Δύσης και στους ανθρώπους του τρίτου κόσμου, που υποτίθεται ότι τους εξάγουμε τον πολιτισμό μας.
Β. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ
Είναι πολύ σημαντικό να σας κοινοποιήσω κάποιες βασικές θέσεις γύρω από το πρόβλημα της εξάρτησης από φαρμακευτικές ουσίες, και να σας διευκρινίσω ότι θεωρώ πάρα πολύ σπουδαία τη διατύπωση αυτών των θέσεων γιατί προέρχονται από την εμπειρία μου με εκατοντάδες χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών και τις οικογένειες τους. Θεωρώ ακόμα απαραίτητη την διατύπωση αυτών των θέσεων γιατί ανατρέπουν πολλούς μύθους που συνειδητά ή ασυνείδητα διασπείρουν αυτόχρηστοι περί τα ναρκωτικά ειδικοί που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώσεις, αλλά σε θέματα όπως τα ναρκωτικά που σχετίζονται άμεσα με την ζωή και τον θάνατο θα όφειλαν όλοι να είναι πιο προσεκτικοί. Η προχειρότητα ,η παραπληροφόρηση και η χρήση του προβλήματος για ιδιοτελείς σκοπούς, παρά το προφανές κόστος, αποτελούν σημεία των καιρών.
1. Η υπόθεση της αντιμετώπισης της εξάπλωσης των ναρκωτικών δεν είναι υπόθεση μόνον των ειδικών ψυχιάτρων και ψυχολόγων. Είναι θέμα του κάθε υπεύθυνου πολίτη. Οφείλει όμως να διαθέτει υψηλό κίνητρο και ολοκληρωμένη εκπαίδευση.
2. Το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν υπάρχει επειδή υπάρχουν οι ναρκωτικές ουσίες. Υπάρχει γιατί υπάρχουν μικρο-και μακροκοινωνικές δομές που παράγουν ευάλωτα άτομα.
3.Στην πρωτοπαθή εξάρτηση (εξάρτηση δηλαδή που δεν αναπτύσσεται ως δευτερεύον σύμπτωμα μιας ψυχιατρικής νόσου) ο χρήστης δεν είναι άρρωστος με την ιατρική έννοια του όρου. Υπάρχουν βέβαια παράγοντες προδιαθετικοί, που προδιαγράφουν ως ένα βαθμό την εξέλιξή του, όπως τα παιδικά του χρόνια, η συναισθηματική του πληρότητα κ. τ. λ., και για τους οποίους δεν ευθύνεται ο ίδιος . Από την στιγμή όμως που θα γίνει χρήστης και μετά θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται το πρόβλημά του. Δεν μπορούμε δηλαδή να δώσουμε ελαφρυντικά για κάθε έγκλημα που διαπράττει ο κάθε χρήστης. Αντιμετωπίζουμε το χρήστη ως ένα άνθρωπο με προβλήματα και με επιπλέον ένα μεγάλο πρόβλημα, αυτό της εξάρτησης όχι όμως σαν ψυχιατρική περίπτωση..
4. Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι για την εξάπλωση των ναρκωτικών ευθύνεται αποκλειστικά η νομοθετική τους καταστολή. Γνωρίζουν άραγε οι υποστηρικτές των απόψεων αυτών ότι από τα 1898 έως τα 1914 η ηρωίνη κυκλοφορούσε ελεύθερη και πουλιόταν ακόμα και στα περίπτερα; Γνωρίζουν άραγε ότι σ’ αυτό το διάστημα της ελεύθερης διακίνησης, μόνο στην Αμερική ο αριθμός των εξαρτημένων από ηρωίνη ξεπέρασε τους 200.000;
5. Μια άλλη μερίδα θέλει να πιστεύει ότι το πρόβλημα θα λυθεί με καλά οργανωμένη αστυνομική καταστολή. Με τη σύλληψη των εμπόρων και τη θανατική τους καταδίκη. Δεν γνωρίζουν όμως ότι η διεθνής εμπειρία και στον τομέα αυτό είναι αρνητική. Εκεί που εφαρμόστηκε η θανατική ποινή δεν έπαψαν να κυκλοφορούν οι απαγορευμένες ναρκωτικές ουσίες αλλά απλούστατα ανέβηκε η τιμή τους, αφού το ρίσκο που έπρεπε να πάρει ο νέος έμπορος ήταν υψηλότερο. Δεν γνωρίζουν ίσως ακόμα ότι σε χώρες όπως επί παραδείγματι η Τσεχοσλοβακία που δεν υπήρχε εργαστήριο ηρωίνης και δεν κυκλοφορούσε μέχρι πριν από μερικά χρόνια η ηρωίνη, οι νέοι με προβλήματα κατέφευγαν σε αυτοσχέδια σκευάσματα -“χαρμάνια” όπως τα ονόμαζαν στην γλώσσα τους- εξαντλώντας όλη την επινοητικότητά τους.
6. Η θεραπεία αποτελεί διαδικασία μάθησης νέων δεξιοτήτων και διαπροσωπικών ικανοτήτων. Είναι υπόθεση αλλαγής και προσωπικής ανάπτυξης. Με κανένα τρόπο δεν μπορεί να επιβληθεί. Στην Αμερική όπου δοκιμάστηκαν στις αρχές τις δεκαετίας του ΄50 προγράμματα αναγκαστικής αποτοξίνωσης το ποσοστό επιτυχίας υπήρξε 0%.
7. Το σωματικό στερητικό σύνδρομο δεν αποτέλεσε ποτέ σημαντικό πρόβλημα στη θεραπεία της εξάρτησης. Οι ίδιοι οι χρήστες αποτοξινώνονται σωματικά δέκα και είκοσι φορές το χρόνο, “στανιάρουν” όπως λένε στη γλώσσά τους και αυτό το επιτυγχάνουν μόνοι τους ή με την βοήθεια κάποιων φίλων τους. Το πρόβλημα ήταν και θα παραμείνει στο μέλλον αυτό που συνηθίζουμε αποκαλούμε ψυχολογική εξάρτηση. Η αλλαγή δηλαδή του τρόπου ζωής , η έξοδος από την παθητικότητα, η ανάληψη της ευθύνης της ζωής τους, με ένα δημιουργικό τρόπο που να ευχαριστεί τους ίδιους και να τους καταστεί χρήσιμους για τους άλλους.
8. Φορέας της θεραπευτικής πρότασης δεν θα πρέπει να είναι απ’ ευθείας το κράτος και οι μηχανισμοί του. Τα κρατικά θεραπευτικά προγράμματα είναι συνήθως καταδικασμένα να αναπαράγουν και να εκφράζουν την κατεστημένη ιδεολογία που ο χρήστης ναρκωτικών ουσιών έχει έμμεσα απορρίψει. Τις μορφοποιημένες πρωτοβουλίες ευαισθητοποιημένων πολιτών οφείλει το κράτος να ενισχύει οικονομικά εφόσον τις κρίνει αξιόπιστες, ενώ θα πρέπει να διαφυλάσσεται η ιδεολογική και φιλοσοφική αυτονομία τους. Η αξιοπιστία τέτοιων προτάσεων θα κριθεί στην πράξη από την δυνατότητα τους να αποτελέσουν υπόδειγμα εναλλακτικού ήθους για τον χρήστη και ανάχωμα στην συνεχιζόμενη έκπτωση των αξιών για την κοινωνία.
9. Οι θεραπευτικές κοινότητες δεν αποτελούν την συνολική απάντηση στο πρόβλημα της εξάρτησης. Μπορούν όμως να διαθέτουν τα εργαλεία και την τεχνογνωσία τους σε προγράμματα πρόληψης. Το πρόβλημα δεν θα λυθεί αν δεν υπάρξει ευαισθητοποίηση, ενεργοποίηση και συστράτευση του κάθε απλού πολίτη. Τα στεγνά θεραπευτικά προγράμματα που καλλιεργούν με συνέπεια, συλλογικότητα, ειλικρινείς και τίμιες σχέσεις, αλληλεγγύη, φιλότητα και γενικά προάγουν προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη μπορούν να αποτελούν παραδείγματα πραγματικής και όχι ψευδαισθησιογόνας κάλυψης των ανθρωπίνων αναγκών. Η ιδέα ενός κόσμου ελεύθερου από ναρκωτικά ελεύθερου από “πρέζες” και πρέζα μπορεί να ξεκινήσει μέσα από τις θεραπευτικές μικροκοινωνίες και να εξαπλωθεί σ’ όλο τον κοινωνικό ιστό. Φορείς αυτής της ιδέας οι ίδιοι οι πρώην χρήστες που έχουν βιώσει στο έπακρο τα αρνητικά της κατάχρησης φαρμακευτικών ουσιών.
10. Οι ρίζες του προβλήματος θα πρέπει να αναζητηθούν στις κοινωνικές δομές, τα ψυχολογικά αδιέξοδα, στην ποιότητα των οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων, την ποιότητα της ζωής, στην υποβάθμιση και καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος, με λίγα λόγια στο ίδιο το αναπτυξιακό μας μοντέλο. Αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο, που με επιλεγμένες διαδικασίες παθητικοποίησης, μετατρέπει τον άνθρωπο σε δέκτη \ καταναλωτή, που απευθύνεται στα συναισθηματικά του αντανακλαστικά, όχι στα συναισθήματά του, που περιφρονώντας τις πραγματικές συναισθηματικές του ανάγκες, του επέβαλλε την άποψη, ότι ολοκληρωμένη είναι η ανθρώπινη ύπαρξη όχι όταν συλλογάται ελεύθερα και καλλιεργεί τις πνευματικές της αξίες , αλλά όταν συσσωρεύει εξουσία και χρήμα, έδειξε πλέον τα όριά του.
Είναι τραγικό και λυπηρό μαζί. Οι χιλιάδες νέοι που αργοπεθαίνουν από τα ναρκωτικά, επειδή ακριβώς ασυνείδητα αρνούνται ή αν θέλετε δεν έχουν τα κατάλληλα εφόδια για να αντέξουν τον παράλογο και αντιανθρώπινο κόσμο που τους προτείνουμε, μας επιβάλλουν να προβληματιστούμε και να αναθεωρήσουμε τις επιλογές μας. Είναι η μόνη διέξοδος που έχουμε. Είναι η μόνη δυνατότητα να κτυπήσουμε το πρόβλημα στην ρίζα του.
Αν δεν αλλάξουμε την πορεία μας, τότε θα συνεχίζουμε να είμαστε ανήμποροι θεατές ενός δράματος ,που δεν δηλώνει μόνο τον βαθμό παρακμής του πολιτισμού μας, αλλά μας χρεώνει με τεράστιες προσωπικές ευθύνες.
7 Δεκ 2007
ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΗΤΙΚΟ ΙΔΡΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ
ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ
«ΚΟΝΤΡΑ»
Στη Σητεία σήμερα την 9-7-07 οι παρακάτω υπογράφοντες συμφωνήσαν, συνομολόγησαν και έκαναν αμοιβαία αποδεκτά τα ακόλουθα:
1.Συσταση.
Συστήνεται αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με έδρα τη Σητεία.
2.Επωνυμία –διακριτικός τίτλος.
Η επωνυμία της εταιρείας είναι «ΚΟΝΤΡΑ» που θα χρησιμοποιείται και ως διακριτικός τίτλος.
Στις συναλλαγές της με τρίτους η εταιρεία μπορεί να χρησιμοποιεί και μετάφραση της επωνυμίας σε άλλες γλώσσες.
3. Σκοποί της εταιρείας.
α) Η ανάληψη δράσεων προκειμένου, αφ ενός να εξαλειφθούν οι συνθήκες που δημιουργούν και αναπαράγουν το φαινόμενο της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες, και αφ ετέρου να παρασχεθεί βοήθεια τόσο προς εξαρτημένα άτομα όσο και προς το περιβάλλον τους.
Ειδικότερα:
β) Η ανάπτυξη εθελοντικής δράσης στην τοπική κοινωνία.
γ) Η παρέμβαση στο χώρο της εκπαίδευσης.
δ) Η κινητοποίηση των αρχών όπως ενδεικτικά Κράτους, Αυτοδιοίκησης, Εκκλησίας, Δικαιοσύνης, Αστυνομίας.
ε) Κάθε άλλος σκοπός που συνάδει με τους παραπάνω.
4. Μέσα επιδίωξης των σκοπών της.
Η εκπλήρωση των σκοπών της εταιρείας βασίζεται στην εθελοντική δράση και προσφορά των μελών της και επιδιώκεται με κάθε νόμιμο μέσο. Ενδεικτικά η εταιρεία:
α) Σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά, ενημερωτικά και υποστηρικτικά προγράμματα.
β) Οργανώνει αρχεία επιστημονικών δεδομένων τεκμηρίωσης.
γ) Συντονίζει και προωθεί εναλλακτικές δράσεις στο χώρο της νεολαίας και ειδικότερα της εκπαίδευσης.
δ) Ενθαρρύνει την λειτουργία ομάδων με στόχο την πρόληψη και την απεξάρτηση καθώς και άλλων ομάδων αυτοβοήθειας.
ε) Συντάσσει και καταθέτει προτάσεις και μελέτες προς τις ελληνικές αρχές, την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς.
στ) Συνεργάζεται και συμβάλλεται με άλλους οργανισμούς και οργανώσεις ιδιωτικούς και κρατικούς, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
ζ) Συνάπτει μισθώσεις έργου ή εργασίας με επιστήμονες και άλλους ειδικούς που είναι απαραίτητοι για την επίτευξη των σκοπών της.
9) Εκδίδει βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ενημερωτικά έντυπα, δημιουργεί ιστοσελίδες και οργανώνει εκδηλώσεις.
5. Βασικό πλαίσιο αρχών.
Βασικό πλαίσιο αρχών που διατρέχει την οργάνωση και λειτουργία της εταιρείας είναι:
-Η εθελοντική δράση
-Η ισοτιμία στην συμμετοχή.
-Η συναίνεση στην λήψη των αποφάσεων.
-Η ανοιχτή σχέση με την κοινωνία.
6. Διάρκεια.
Η διάρκεια της εταιρείας αόριστη.
7. Εταιρικό κεφάλαιο.
Το εταιρικό κεφάλαιο ορίζεται στο ποσό των 840 ευρώ. Κάθε εταίρος εισφέρει 20 ευρώ που αντιπροσωπεύει το ποσό μιας εταιρικής μερίδας. Κανένας εταίρος δε μπορεί να έχει παραπάνω από μία εταιρική μερίδα.
Η απόφαση για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται από τη Γενική Συνέλευση μετά από εισήγηση της Δ.Ε.
8. Πόροι.
Οι πόροι της εταιρίας πηγάζουν από τις εισφορές των μελών, έσοδα από τις δραστηριότητες της, επιχορηγήσεις, δωρεές, εμβάσματα και πάσης φύσεως παροχές από φορείς, οργανισμούς και εταιρίες της Ελλάδας και του Εξωτερικού, Δημοσίου ή ιδιωτικού Δικαίου και γενικά από οποιοδήποτε τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο που θέλει να εισφέρει στην εταιρία.
9. Γενική συνέλευση.
Η συνέλευση των εταίρων είναι το ανώτατο όργανο της εταιρείας. Η Γ.Σ. αποφασίζει για κάθε θέμα που αφορά την εκπλήρωση των σκοπών και την εύρυθμη λειτουργίας της. Η γενική συνέλευση συνέρχεται υποχρεωτικά μια φορά ετησίως και εκτάκτως όταν το ζητήσει το 1/3 των εταίρων, ή η Διοικούσα Επιτροπή.
Η Γ.Σ. καλείται οκτώ (8) ημέρες πριν από την ημέρα σύγκλησης της με κοινοποίηση πρόσκλησης σε όλα τα μέλη, τουλάχιστον πέντε (5) ημέρες πριν από την ημέρα σύγκλισης. Για την νόμιμη σύγκληση της συνέλευσης θα πρέπει να υπάρχει απαρτία του 50% συν ένα των εταίρων. Σε περίπτωση μη ύπαρξης απαρτίας η συνέλευση επαναλαμβάνεται μετά από επτά (7) μέρες, χωρίς άλλη ειδοποίηση και οι αποφάσεις λαμβάνονται από την πλειοψηφία των παρόντων.
Στη λήψη των αποφάσεων της συνέλευσης θα επικρατεί η αρχή της συναίνεσης και όταν αυτή δεν υπάρχει οι αποφάσεις θα λαμβάνονται κατά πλειοψηφία των 50% συν ένα των εταίρων.
Η Γενική Συνέλευση των εταίρων εκλέγει τη διοικούσα επιτροπή και αποφασίζει μεταξύ άλλων και για: α)Έγκριση προϋπολογισμού και έκθεση πεπραγμένων της β)Απαλλαγή μελών της Διοικούσας Επιτροπής από κάθε ευθύνη γ)Τροποποίηση παρόντος καταστατικού και δ) Είσοδο νέων μελών.
Οι εταίροι για να μπορούν να συμμετέχουν στα όργανα της εταιρείας και να ψηφίζουν στην Γ.Σ. πρέπει να έχουν εκπληρώσει τις οικονομικές τους υποχρεώσεις.
10.Διαχείριση – Εκπροσώπηση.
Η εταιρεία διοικείται από πενταμελή Διοικούσα Επιτροπή η οποία εκλέγεται από τη συνέλευση των εταίρων. Η θητεία της ΔΕ διαρκεί δύο χρόνια.
Οι αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων είναι δεσμευτικές για τη Διοικούσα Επιτροπή.
Η Διοικούσα Επιτροπή εκλέγει μεταξύ των μελών της τον πρόεδρο ,τον αντιπρόεδρο, το γενικό γραμματέα και τον ταμία. Η Διοικούσα Επιτροπή εγκρίνει την υλοποίηση των πράξεων και έργων και εξετάζει την πρόοδο και την καλή εκτέλεση τους, εγκρίνει εκθέσεις δραστηριότητας και αξιολογήσεις και αποφασίζει για τη σύναψη συμβάσεων με φορείς.
Η ΔΕ αποφασίζει για τη σύναψη συμβάσεων εργασίας και για τη λήξη αυτών.
Επίσης αποφασίζει για την αγορά ακινήτων, και κινητών που είναι χρήσιμα στην εταιρεία.
Αποφασίζει για την άσκηση και παραίτηση από οποιοδήποτε ένδικο μέσο ενώπιον οποιουδήποτε δικαστηρίου και διοικητικής αρχής καθώς και τα σχετικά με δικαστικούς ή εξώδικους συμβιβασμούς. Αποφασίζει για την αποδοχή , δωρεών, κληρονομιών, κληροδοσιών, επιχορηγήσεων και καθορίζει την ετήσια εισφορά των μελών.
Τα ειδικότερα καθήκοντα των μελών της Διοικούσας Επιτροπής είναι κυρίως τα εξής:
Ο πρόεδρος εκπροσωπεί την εταιρεία έναντι παντός τρίτου φυσικού ή νομικού προσώπου ,παντός Δικαστηρίου και πάσης αρχής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διευθύνει τις συνεδριάσεις της ΔΕ και κατευθύνει και συντονίζει τις ενέργειες της ΔΕ. Υπογράφει την αλληλογραφία επιλύει κάθε επείγον λειτουργικό ζήτημα και γενικά ενεργεί κάθε πράξη που αποσκοπεί στην αποτελεσματικότερη λειτουργία της και την επίτευξη του σκοπού της.
Ο αντιπρόεδρος αναπληρώνει τον πρόεδρο όταν ο τελευταίος κωλύεται ή απουσιάζει.
Ο γενικός γραμματέας επιτηρεί την τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεων, συνυπογράφει την αλληλογραφία και επιμελείται για την ορθή αρχειοθέτηση και ενημέρωση των φακέλων της .
Ο Ταμίας τηρεί το ταμείο της .
Η ΔΕ είναι αρμόδια για τη σύνταξη, διόρθωση ή συμπλήρωση του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας της μέσα στα πλαίσια του παρόντος και διευκρινίζει κάθε θέμα εσωτερικής λειτουργίας.
Η ΔΕ συνέρχεται σε τακτική συνεδρίαση τουλάχιστον ανά δίμηνο μετά από πρόσκληση του προέδρου. Εκτάκτως συγκαλείτε η ΔΕ οποτεδήποτε εφόσον συντρέχει σπουδαίος και επείγον λόγος προς τούτο μετά από πρόσκληση του προέδρου. Ο πρόεδρος υποχρεούται να συγκαλέσει σε έκτακτη συνεδρίαση τη ΔΕ εφόσον αυτό ζητηθεί από δύο μέλη της ΔΕ. Σε περίπτωση κωλύματος ή απουσίας του προέδρου η ΔΕ συγκαλείτε σε κάθε περίπτωση από τον αντιπρόεδρο. Οι αποφάσεις της ΔΕ λαμβάνονται κατά απόλυτο πλειοψηφία των παρόντων μελών αυτής εφόσον συνεδριάζει σε απαρτία. Σε απαρτία δε συνεδριάζει όταν τα παρόντα μέλη της είναι περισσότερα από τα απόντα.
Η πρώτη Δ.Ε θα έχει θητεία ειδικώς λήγουσα ένα έτος από τη δημοσίευση του παρόντος. Η πρώτη ΔΕ αποτελείται από τους:
1.ΛΟΓΚΑΚΗ ΑΝΝΑ
2.ΚΟΥΒΑΡΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
3.ΚΟΥΦΑΚΗ-ΜΠΕΝΤΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ
4.ΣΑΡΙΔΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
5.ΤΣΙΦΕΤΑΚΗ ΔΙΑΜΑΝΤΩ
11. Μέλη.
Μέλη της εταιρείας δύνανται να καταστούν Έλληνες ή αλλοδαποί που αποδέχονται το παρόν καταστατικό. Η εισδοχή νέων μελών στην Εταιρία δεν αποτελεί τροποποίηση του παρόντος καταστατικού και γίνεται με απόφαση της Γ.Σ μετά από πρόταση δύο τουλάχιστον μελών.
Τα νέα μέλη εισερχόμενα στην εταιρεία υποχρεούνται να καταβάλουν την εταιρική μερίδα τους και την ετήσια εισφορά.
12.Υποχρεώσεις εταίρων.
Οι εταίροι και οι εκπρόσωποι της εταιρείας προσφέρουν χωρίς αμοιβή την προσωπική τους εργασία για την εκπλήρωση των σκοπών.
Οι εταίροι δεν ευθύνονται για υποχρεώσεις της έναντι τρίτων παρά μόνο κατά το ποσό της εταιρικής μερίδας τους
13. Διανομή κερδών.
Η εταιρεία ως νομικό πρόσωπο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ευθύνεται μόνο με την περιουσία της για τις δημιουργημένες υποχρεώσεις έναντι τρίτων.
Η Εταιρεία δεν είναι κερδοσκοπική και ως εκ τούτου ουδεμία διανομή κερδών επιτρέπεται να γίνεται προς τα μέλη της τα οποία δικαιούνται αποκλειστικά και μόνο στην επιστροφή της εταιρικής τους μερίδας ατόκως, σε περίπτωση διάλυσης της εταιρείας. Τα κεφάλαια της ουδέποτε δύναται να διανεμηθούν στα μέλη της , αλλά διατίθενται καθ’ όλη την διάρκεια της από τα αρμόδια όργανα, αποκλειστικά και μόνο στην πραγματοποίηση των σκοπών αυτής.
14. Αποχώρηση μέλους
Η αποχώρηση ή διαγραφή μέλους δεν συνεπάγεται την επιστροφή της εταιρικής μερίδας εκτός και αν αποφασίσει διαφορετικά η Γ.Σ. Σε περίπτωση θανάτου, δικαστικής απαγορεύσεως, πτωχεύσεως, εξόδου ή διαγραφής κάποιου μέλους της εταιρείας, αυτή συνεχίζεται μεταξύ των λοιπών εταίρων.
14. Διάλυση.
Σε περίπτωση διάλυσης της Εταιρίας, το πέραν των αρχικών εισφορών των εταίρων απομένον καθαρό κεφάλαιο διατίθεται υποχρεωτικά υπέρ οργανισμών που επιδιώκουν παρεμφερείς προς την εταιρία σκοπούς μετά από απόφαση της Γ.Σ. της εταιρίας. Η εταιρία λύεται αν καταγγελθεί το παρόν καταστατικό από όλα τα μέλη. Σε περίπτωση διάλυσης η εταιρία τελεί αυτοδίκαια σε εκκαθάριση. Χρέη εκκαθαριστή εκτελεί η Διοικούσα Επιτροπή που έχει εκλεγεί στην τελευταία Γ.Σ., σε διαφορετική περίπτωση εφαρμόζονται οι διατάξεις του Α.Κ. περί εκκαθαρίσεως.
15. Απαγόρευση εκχώρησης εταιρικής μερίδας.
Απαγορεύεται στους εταίρους η πώληση και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκχώρηση της εταιρικής μερίδας με ή χωρίς αντάλλαγμα.
16. Εσωτερικός κανονισμός.
Η εσωτερική λειτουργία της και το σύνολο των δραστηριοτήτων της εταιρείας θα ρυθμίζεται από τον εσωτερικό κανονισμό της ή ειδικότερους κατά δραστηριότητα κανονισμούς που θα αποφασίζονται από τη ΔΕ, στα πλαίσια των διατάξεων του καταστατικού τούτου και του νόμου.
17. Βιβλία.
Εκτός από τα βιβλία που προβλέπονται από το νόμο η εταιρεία θα διατηρεί και τα
ακόλουθα:
Α) μητρώο μελών
Β) βιβλίο πρακτικών γενικών συνελεύσεων
Γ) βιβλίο πρακτικών Δ.Ε.
Δ) βιβλίο αλληλογραφίας
Η απόφαση για τήρηση επί πλέον βιβλίων λαμβάνεται από τη διοικούσα επιτροπή και δεν αποτελεί τροποποίηση του παρόντος καταστατικού.
18. Τροποποίηση καταστατικού.
Κάθε τροποποίηση των όρων του παρόντος καταστατικού πρέπει να γίνεται και να αποδεικνύεται εγγράφως, και να τηρείται η νόμιμη διαδικασία δημοσίευσης στα οικεία βιβλία του Πρωτοδικείου Λασιθίου .
19. Λοιπά.
Κατά τα λοιπά, για κάθε τι που δεν προβλέπεται από το παρόν εταιρικό, έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας.
Το παρόν αποτελείται συνολικά από 19 άρθρα και έγινε παμψηφεί δεκτό από τα ιδρυτικά μέλη σήμερα στις 9-7-07.
ΣΗΤΕΙΑ 9-7-07
ΟΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ
1 Γαρεφαλακης Θεοδοόσιος του Νικ.
2 Γιάνναρος Γεώργιος του Εμμ.
3 Γουλιέλμου Κατερίνα
4 Δερμιτζάκης Δημήτρης
5 Διακάκη Μαρία
6 Δρετάκη Ουρανία του Μιχ.
7 Δρετάκη Μαρία
8 Ζαμπετάκης Δημήτρης
9 Ζερβάκης Γεώργιος
10 Καπαρού Κατερίνα
11 Κατσογρεσάκη Καλλιόπη
12 Κολυδάκη Αργυρώ
13 Κοξαράκη Άννα
14 Κουβαράκη Χριστίνα
15 Κουνελάκη Στέλλα
16 Κουνελάκης Γιώργος
17 Κουτρουμπάς Αριστείδης
18 Κουφάκη Μαρία
19 Κουφάκης Ιωάννης
20 Λάσκαρη Μαλαματένια
21 Λογκάκη Άννα
22 Λογκάκη Μαρία
23 Λογκάκης Ιωάννης
24 Μακρής Αντώνης
25 Μανετάκη Αμαλία
26 Μαρκάκη Βάλια
27 Μαρκογιαννάκη Ανθή
28 Μηλάκη Μαρία
29 Μίκατς Σλάβκο
30 Νικητάκης Γιώργος
31 Πλακάκη Αικατερίνη
32 Πρωτογεράκης Μιχάλης
33 Σαρίδης Χαράλαμπος
34 Σκαμαγκού Βασιλεία
35 Σταματάκη Μαρίνα
36 Τσιφετάκη Διαμάντω
37 Φραγκιαδάκης Δημήτρης
38 Χατζάκη Μαρία
39 Οικονόμου Ελένη
40 Παπαδημητράκη Ελένη
41 Θανέλλα Ελένη
42 Στάγιας Ιωάννης
ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ
«ΚΟΝΤΡΑ»
Στη Σητεία σήμερα την 9-7-07 οι παρακάτω υπογράφοντες συμφωνήσαν, συνομολόγησαν και έκαναν αμοιβαία αποδεκτά τα ακόλουθα:
1.Συσταση.
Συστήνεται αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με έδρα τη Σητεία.
2.Επωνυμία –διακριτικός τίτλος.
Η επωνυμία της εταιρείας είναι «ΚΟΝΤΡΑ» που θα χρησιμοποιείται και ως διακριτικός τίτλος.
Στις συναλλαγές της με τρίτους η εταιρεία μπορεί να χρησιμοποιεί και μετάφραση της επωνυμίας σε άλλες γλώσσες.
3. Σκοποί της εταιρείας.
α) Η ανάληψη δράσεων προκειμένου, αφ ενός να εξαλειφθούν οι συνθήκες που δημιουργούν και αναπαράγουν το φαινόμενο της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες, και αφ ετέρου να παρασχεθεί βοήθεια τόσο προς εξαρτημένα άτομα όσο και προς το περιβάλλον τους.
Ειδικότερα:
β) Η ανάπτυξη εθελοντικής δράσης στην τοπική κοινωνία.
γ) Η παρέμβαση στο χώρο της εκπαίδευσης.
δ) Η κινητοποίηση των αρχών όπως ενδεικτικά Κράτους, Αυτοδιοίκησης, Εκκλησίας, Δικαιοσύνης, Αστυνομίας.
ε) Κάθε άλλος σκοπός που συνάδει με τους παραπάνω.
4. Μέσα επιδίωξης των σκοπών της.
Η εκπλήρωση των σκοπών της εταιρείας βασίζεται στην εθελοντική δράση και προσφορά των μελών της και επιδιώκεται με κάθε νόμιμο μέσο. Ενδεικτικά η εταιρεία:
α) Σχεδιάζει και υλοποιεί εκπαιδευτικά, ενημερωτικά και υποστηρικτικά προγράμματα.
β) Οργανώνει αρχεία επιστημονικών δεδομένων τεκμηρίωσης.
γ) Συντονίζει και προωθεί εναλλακτικές δράσεις στο χώρο της νεολαίας και ειδικότερα της εκπαίδευσης.
δ) Ενθαρρύνει την λειτουργία ομάδων με στόχο την πρόληψη και την απεξάρτηση καθώς και άλλων ομάδων αυτοβοήθειας.
ε) Συντάσσει και καταθέτει προτάσεις και μελέτες προς τις ελληνικές αρχές, την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς.
στ) Συνεργάζεται και συμβάλλεται με άλλους οργανισμούς και οργανώσεις ιδιωτικούς και κρατικούς, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
ζ) Συνάπτει μισθώσεις έργου ή εργασίας με επιστήμονες και άλλους ειδικούς που είναι απαραίτητοι για την επίτευξη των σκοπών της.
9) Εκδίδει βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ενημερωτικά έντυπα, δημιουργεί ιστοσελίδες και οργανώνει εκδηλώσεις.
5. Βασικό πλαίσιο αρχών.
Βασικό πλαίσιο αρχών που διατρέχει την οργάνωση και λειτουργία της εταιρείας είναι:
-Η εθελοντική δράση
-Η ισοτιμία στην συμμετοχή.
-Η συναίνεση στην λήψη των αποφάσεων.
-Η ανοιχτή σχέση με την κοινωνία.
6. Διάρκεια.
Η διάρκεια της εταιρείας αόριστη.
7. Εταιρικό κεφάλαιο.
Το εταιρικό κεφάλαιο ορίζεται στο ποσό των 840 ευρώ. Κάθε εταίρος εισφέρει 20 ευρώ που αντιπροσωπεύει το ποσό μιας εταιρικής μερίδας. Κανένας εταίρος δε μπορεί να έχει παραπάνω από μία εταιρική μερίδα.
Η απόφαση για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται από τη Γενική Συνέλευση μετά από εισήγηση της Δ.Ε.
8. Πόροι.
Οι πόροι της εταιρίας πηγάζουν από τις εισφορές των μελών, έσοδα από τις δραστηριότητες της, επιχορηγήσεις, δωρεές, εμβάσματα και πάσης φύσεως παροχές από φορείς, οργανισμούς και εταιρίες της Ελλάδας και του Εξωτερικού, Δημοσίου ή ιδιωτικού Δικαίου και γενικά από οποιοδήποτε τρίτο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο που θέλει να εισφέρει στην εταιρία.
9. Γενική συνέλευση.
Η συνέλευση των εταίρων είναι το ανώτατο όργανο της εταιρείας. Η Γ.Σ. αποφασίζει για κάθε θέμα που αφορά την εκπλήρωση των σκοπών και την εύρυθμη λειτουργίας της. Η γενική συνέλευση συνέρχεται υποχρεωτικά μια φορά ετησίως και εκτάκτως όταν το ζητήσει το 1/3 των εταίρων, ή η Διοικούσα Επιτροπή.
Η Γ.Σ. καλείται οκτώ (8) ημέρες πριν από την ημέρα σύγκλησης της με κοινοποίηση πρόσκλησης σε όλα τα μέλη, τουλάχιστον πέντε (5) ημέρες πριν από την ημέρα σύγκλισης. Για την νόμιμη σύγκληση της συνέλευσης θα πρέπει να υπάρχει απαρτία του 50% συν ένα των εταίρων. Σε περίπτωση μη ύπαρξης απαρτίας η συνέλευση επαναλαμβάνεται μετά από επτά (7) μέρες, χωρίς άλλη ειδοποίηση και οι αποφάσεις λαμβάνονται από την πλειοψηφία των παρόντων.
Στη λήψη των αποφάσεων της συνέλευσης θα επικρατεί η αρχή της συναίνεσης και όταν αυτή δεν υπάρχει οι αποφάσεις θα λαμβάνονται κατά πλειοψηφία των 50% συν ένα των εταίρων.
Η Γενική Συνέλευση των εταίρων εκλέγει τη διοικούσα επιτροπή και αποφασίζει μεταξύ άλλων και για: α)Έγκριση προϋπολογισμού και έκθεση πεπραγμένων της β)Απαλλαγή μελών της Διοικούσας Επιτροπής από κάθε ευθύνη γ)Τροποποίηση παρόντος καταστατικού και δ) Είσοδο νέων μελών.
Οι εταίροι για να μπορούν να συμμετέχουν στα όργανα της εταιρείας και να ψηφίζουν στην Γ.Σ. πρέπει να έχουν εκπληρώσει τις οικονομικές τους υποχρεώσεις.
10.Διαχείριση – Εκπροσώπηση.
Η εταιρεία διοικείται από πενταμελή Διοικούσα Επιτροπή η οποία εκλέγεται από τη συνέλευση των εταίρων. Η θητεία της ΔΕ διαρκεί δύο χρόνια.
Οι αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων είναι δεσμευτικές για τη Διοικούσα Επιτροπή.
Η Διοικούσα Επιτροπή εκλέγει μεταξύ των μελών της τον πρόεδρο ,τον αντιπρόεδρο, το γενικό γραμματέα και τον ταμία. Η Διοικούσα Επιτροπή εγκρίνει την υλοποίηση των πράξεων και έργων και εξετάζει την πρόοδο και την καλή εκτέλεση τους, εγκρίνει εκθέσεις δραστηριότητας και αξιολογήσεις και αποφασίζει για τη σύναψη συμβάσεων με φορείς.
Η ΔΕ αποφασίζει για τη σύναψη συμβάσεων εργασίας και για τη λήξη αυτών.
Επίσης αποφασίζει για την αγορά ακινήτων, και κινητών που είναι χρήσιμα στην εταιρεία.
Αποφασίζει για την άσκηση και παραίτηση από οποιοδήποτε ένδικο μέσο ενώπιον οποιουδήποτε δικαστηρίου και διοικητικής αρχής καθώς και τα σχετικά με δικαστικούς ή εξώδικους συμβιβασμούς. Αποφασίζει για την αποδοχή , δωρεών, κληρονομιών, κληροδοσιών, επιχορηγήσεων και καθορίζει την ετήσια εισφορά των μελών.
Τα ειδικότερα καθήκοντα των μελών της Διοικούσας Επιτροπής είναι κυρίως τα εξής:
Ο πρόεδρος εκπροσωπεί την εταιρεία έναντι παντός τρίτου φυσικού ή νομικού προσώπου ,παντός Δικαστηρίου και πάσης αρχής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διευθύνει τις συνεδριάσεις της ΔΕ και κατευθύνει και συντονίζει τις ενέργειες της ΔΕ. Υπογράφει την αλληλογραφία επιλύει κάθε επείγον λειτουργικό ζήτημα και γενικά ενεργεί κάθε πράξη που αποσκοπεί στην αποτελεσματικότερη λειτουργία της και την επίτευξη του σκοπού της.
Ο αντιπρόεδρος αναπληρώνει τον πρόεδρο όταν ο τελευταίος κωλύεται ή απουσιάζει.
Ο γενικός γραμματέας επιτηρεί την τήρηση των πρακτικών των συνεδριάσεων, συνυπογράφει την αλληλογραφία και επιμελείται για την ορθή αρχειοθέτηση και ενημέρωση των φακέλων της .
Ο Ταμίας τηρεί το ταμείο της .
Η ΔΕ είναι αρμόδια για τη σύνταξη, διόρθωση ή συμπλήρωση του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας της μέσα στα πλαίσια του παρόντος και διευκρινίζει κάθε θέμα εσωτερικής λειτουργίας.
Η ΔΕ συνέρχεται σε τακτική συνεδρίαση τουλάχιστον ανά δίμηνο μετά από πρόσκληση του προέδρου. Εκτάκτως συγκαλείτε η ΔΕ οποτεδήποτε εφόσον συντρέχει σπουδαίος και επείγον λόγος προς τούτο μετά από πρόσκληση του προέδρου. Ο πρόεδρος υποχρεούται να συγκαλέσει σε έκτακτη συνεδρίαση τη ΔΕ εφόσον αυτό ζητηθεί από δύο μέλη της ΔΕ. Σε περίπτωση κωλύματος ή απουσίας του προέδρου η ΔΕ συγκαλείτε σε κάθε περίπτωση από τον αντιπρόεδρο. Οι αποφάσεις της ΔΕ λαμβάνονται κατά απόλυτο πλειοψηφία των παρόντων μελών αυτής εφόσον συνεδριάζει σε απαρτία. Σε απαρτία δε συνεδριάζει όταν τα παρόντα μέλη της είναι περισσότερα από τα απόντα.
Η πρώτη Δ.Ε θα έχει θητεία ειδικώς λήγουσα ένα έτος από τη δημοσίευση του παρόντος. Η πρώτη ΔΕ αποτελείται από τους:
1.ΛΟΓΚΑΚΗ ΑΝΝΑ
2.ΚΟΥΒΑΡΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
3.ΚΟΥΦΑΚΗ-ΜΠΕΝΤΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ
4.ΣΑΡΙΔΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
5.ΤΣΙΦΕΤΑΚΗ ΔΙΑΜΑΝΤΩ
11. Μέλη.
Μέλη της εταιρείας δύνανται να καταστούν Έλληνες ή αλλοδαποί που αποδέχονται το παρόν καταστατικό. Η εισδοχή νέων μελών στην Εταιρία δεν αποτελεί τροποποίηση του παρόντος καταστατικού και γίνεται με απόφαση της Γ.Σ μετά από πρόταση δύο τουλάχιστον μελών.
Τα νέα μέλη εισερχόμενα στην εταιρεία υποχρεούνται να καταβάλουν την εταιρική μερίδα τους και την ετήσια εισφορά.
12.Υποχρεώσεις εταίρων.
Οι εταίροι και οι εκπρόσωποι της εταιρείας προσφέρουν χωρίς αμοιβή την προσωπική τους εργασία για την εκπλήρωση των σκοπών.
Οι εταίροι δεν ευθύνονται για υποχρεώσεις της έναντι τρίτων παρά μόνο κατά το ποσό της εταιρικής μερίδας τους
13. Διανομή κερδών.
Η εταιρεία ως νομικό πρόσωπο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ευθύνεται μόνο με την περιουσία της για τις δημιουργημένες υποχρεώσεις έναντι τρίτων.
Η Εταιρεία δεν είναι κερδοσκοπική και ως εκ τούτου ουδεμία διανομή κερδών επιτρέπεται να γίνεται προς τα μέλη της τα οποία δικαιούνται αποκλειστικά και μόνο στην επιστροφή της εταιρικής τους μερίδας ατόκως, σε περίπτωση διάλυσης της εταιρείας. Τα κεφάλαια της ουδέποτε δύναται να διανεμηθούν στα μέλη της , αλλά διατίθενται καθ’ όλη την διάρκεια της από τα αρμόδια όργανα, αποκλειστικά και μόνο στην πραγματοποίηση των σκοπών αυτής.
14. Αποχώρηση μέλους
Η αποχώρηση ή διαγραφή μέλους δεν συνεπάγεται την επιστροφή της εταιρικής μερίδας εκτός και αν αποφασίσει διαφορετικά η Γ.Σ. Σε περίπτωση θανάτου, δικαστικής απαγορεύσεως, πτωχεύσεως, εξόδου ή διαγραφής κάποιου μέλους της εταιρείας, αυτή συνεχίζεται μεταξύ των λοιπών εταίρων.
14. Διάλυση.
Σε περίπτωση διάλυσης της Εταιρίας, το πέραν των αρχικών εισφορών των εταίρων απομένον καθαρό κεφάλαιο διατίθεται υποχρεωτικά υπέρ οργανισμών που επιδιώκουν παρεμφερείς προς την εταιρία σκοπούς μετά από απόφαση της Γ.Σ. της εταιρίας. Η εταιρία λύεται αν καταγγελθεί το παρόν καταστατικό από όλα τα μέλη. Σε περίπτωση διάλυσης η εταιρία τελεί αυτοδίκαια σε εκκαθάριση. Χρέη εκκαθαριστή εκτελεί η Διοικούσα Επιτροπή που έχει εκλεγεί στην τελευταία Γ.Σ., σε διαφορετική περίπτωση εφαρμόζονται οι διατάξεις του Α.Κ. περί εκκαθαρίσεως.
15. Απαγόρευση εκχώρησης εταιρικής μερίδας.
Απαγορεύεται στους εταίρους η πώληση και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκχώρηση της εταιρικής μερίδας με ή χωρίς αντάλλαγμα.
16. Εσωτερικός κανονισμός.
Η εσωτερική λειτουργία της και το σύνολο των δραστηριοτήτων της εταιρείας θα ρυθμίζεται από τον εσωτερικό κανονισμό της ή ειδικότερους κατά δραστηριότητα κανονισμούς που θα αποφασίζονται από τη ΔΕ, στα πλαίσια των διατάξεων του καταστατικού τούτου και του νόμου.
17. Βιβλία.
Εκτός από τα βιβλία που προβλέπονται από το νόμο η εταιρεία θα διατηρεί και τα
ακόλουθα:
Α) μητρώο μελών
Β) βιβλίο πρακτικών γενικών συνελεύσεων
Γ) βιβλίο πρακτικών Δ.Ε.
Δ) βιβλίο αλληλογραφίας
Η απόφαση για τήρηση επί πλέον βιβλίων λαμβάνεται από τη διοικούσα επιτροπή και δεν αποτελεί τροποποίηση του παρόντος καταστατικού.
18. Τροποποίηση καταστατικού.
Κάθε τροποποίηση των όρων του παρόντος καταστατικού πρέπει να γίνεται και να αποδεικνύεται εγγράφως, και να τηρείται η νόμιμη διαδικασία δημοσίευσης στα οικεία βιβλία του Πρωτοδικείου Λασιθίου .
19. Λοιπά.
Κατά τα λοιπά, για κάθε τι που δεν προβλέπεται από το παρόν εταιρικό, έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας.
Το παρόν αποτελείται συνολικά από 19 άρθρα και έγινε παμψηφεί δεκτό από τα ιδρυτικά μέλη σήμερα στις 9-7-07.
ΣΗΤΕΙΑ 9-7-07
ΟΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ
1 Γαρεφαλακης Θεοδοόσιος του Νικ.
2 Γιάνναρος Γεώργιος του Εμμ.
3 Γουλιέλμου Κατερίνα
4 Δερμιτζάκης Δημήτρης
5 Διακάκη Μαρία
6 Δρετάκη Ουρανία του Μιχ.
7 Δρετάκη Μαρία
8 Ζαμπετάκης Δημήτρης
9 Ζερβάκης Γεώργιος
10 Καπαρού Κατερίνα
11 Κατσογρεσάκη Καλλιόπη
12 Κολυδάκη Αργυρώ
13 Κοξαράκη Άννα
14 Κουβαράκη Χριστίνα
15 Κουνελάκη Στέλλα
16 Κουνελάκης Γιώργος
17 Κουτρουμπάς Αριστείδης
18 Κουφάκη Μαρία
19 Κουφάκης Ιωάννης
20 Λάσκαρη Μαλαματένια
21 Λογκάκη Άννα
22 Λογκάκη Μαρία
23 Λογκάκης Ιωάννης
24 Μακρής Αντώνης
25 Μανετάκη Αμαλία
26 Μαρκάκη Βάλια
27 Μαρκογιαννάκη Ανθή
28 Μηλάκη Μαρία
29 Μίκατς Σλάβκο
30 Νικητάκης Γιώργος
31 Πλακάκη Αικατερίνη
32 Πρωτογεράκης Μιχάλης
33 Σαρίδης Χαράλαμπος
34 Σκαμαγκού Βασιλεία
35 Σταματάκη Μαρίνα
36 Τσιφετάκη Διαμάντω
37 Φραγκιαδάκης Δημήτρης
38 Χατζάκη Μαρία
39 Οικονόμου Ελένη
40 Παπαδημητράκη Ελένη
41 Θανέλλα Ελένη
42 Στάγιας Ιωάννης
ΕΚΔΗΛΩΣΗ
Στις 16-7-07 πραγματοποιήθηκε στην πόλη μας ομιλία από τον κ. Φοίβο Ζαφειρίδη, αναπληρωτή καθηγητή του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσ/νίκης, με θέμα «Η εξάρτηση ως πολιτισμικό φαινόμενο» προσκεκλημένο της «Κόντρα».
Ο κ. Ζαφειρίδης αναφέρθηκε στις διαστάσεις που έχει λάβει σε παγκόσμιο επίπεδο το πρόβλημα της εξάρτησης από ουσίες, τονίζοντας ότι σύμφωνα με μελέτες στις Η.Π.Α υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό της τάξεως του 3% του γενικού πληθυσμού είναι εξαρτημένο από ναρκωτικές ουσίες, ενώ 18 εκ. αμερικανοί πολίτες αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης από το αλκοόλ. Σύμφωνα με υπολογισμούς ,στην Ε.Ε υπάρχουν 1,5 εκ. συστηματικοί χρήστες ηρωίνης, ενώ στην Ελλάδα ο αριθμός των εξαρτημένων ατόμων από ναρκωτικές ουσίες ανέρχεται σε 100-120.000.
Στη συνέχεια της ομιλίας του, παρουσίασε διαχρονικά το πρόβλημα της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες και τις νέες μορφές εξάρτησης από τη χρήση της τεχνολογίας, την υπερκατανάλωση, την κατάχρηση ηρεμιστικών, αντικαταθλιπτικών κ.λ.π. Σύμφωνα με τον καθηγητή οι αιτίες που γεννούν και τροφοδοτούν τo φαινόμενο των εξαρτήσεων, σχετίζονται με το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον, γι αυτό και η αντιμετώπισή του είναι υπόθεση κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης.
Την ομιλία παρακολούθησαν πάνω από 100 συμπολίτες μας, από τους οποίους 37 τοποθετήθηκαν ή υπέβαλαν ερωτήσεις στον ομιλητή, γεγονός που αποδεικνύει την ευαισθητοποίηση του κόσμου αναφορικά με το πρόβλημα των εξαρτήσεων.
Ο κ. Ζαφειρίδης αναφέρθηκε στις διαστάσεις που έχει λάβει σε παγκόσμιο επίπεδο το πρόβλημα της εξάρτησης από ουσίες, τονίζοντας ότι σύμφωνα με μελέτες στις Η.Π.Α υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό της τάξεως του 3% του γενικού πληθυσμού είναι εξαρτημένο από ναρκωτικές ουσίες, ενώ 18 εκ. αμερικανοί πολίτες αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης από το αλκοόλ. Σύμφωνα με υπολογισμούς ,στην Ε.Ε υπάρχουν 1,5 εκ. συστηματικοί χρήστες ηρωίνης, ενώ στην Ελλάδα ο αριθμός των εξαρτημένων ατόμων από ναρκωτικές ουσίες ανέρχεται σε 100-120.000.
Στη συνέχεια της ομιλίας του, παρουσίασε διαχρονικά το πρόβλημα της εξάρτησης από ψυχοτρόπες ουσίες και τις νέες μορφές εξάρτησης από τη χρήση της τεχνολογίας, την υπερκατανάλωση, την κατάχρηση ηρεμιστικών, αντικαταθλιπτικών κ.λ.π. Σύμφωνα με τον καθηγητή οι αιτίες που γεννούν και τροφοδοτούν τo φαινόμενο των εξαρτήσεων, σχετίζονται με το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον, γι αυτό και η αντιμετώπισή του είναι υπόθεση κοινωνικής και πολιτικής ευθύνης.
Την ομιλία παρακολούθησαν πάνω από 100 συμπολίτες μας, από τους οποίους 37 τοποθετήθηκαν ή υπέβαλαν ερωτήσεις στον ομιλητή, γεγονός που αποδεικνύει την ευαισθητοποίηση του κόσμου αναφορικά με το πρόβλημα των εξαρτήσεων.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)